Hendrik Haan uit Koog aan de Zaan

Toen ik een jongetje was luisterde ik graag naar een langspeelplaat met liedjes uit de televisieserie “Ja zuster, nee zuster”. Een van die liedjes was “Hendrik Haan uit Koog aan de Zaan heeft de kraan open laten staan”. Het ging – dat zal u niet verbazen – over een man die even de kraan open had laten staan. Dat was zo erg niet, even dweilen en het was weer opgeruimd. In het lied werd die op zichzelf onbeduidende gebeurtenis door een dame aan een andere dame doorverteld, die het weer aan een andere dame doorvertelde, enzovoorts, en elke keer werd het een grotere ramp. In de eerste versie was alleen nog maar het hele huis ondergelopen, in de volgende de hele straat en ten slotte de hele stad, waarbij alle inwoners waren verdronken.

Aan dat liedje moest ik denken toen ik vorige week al chaufferend naar de radio luisterde. De dag daarvoor had ik dat ook al gedaan, en mij geërgerd aan een non-item over de nucleaire top. Er was namelijk, zo meldde een verslaggever, onderzoek verricht en daaruit bleek dat de escortservicebureaus in Den Haag in de periode waarin de top zou plaatsvinden al bijna volgeboekt waren, door de belangstelling van de deelnemers. Bij nader luisteren bleek het onderzoek te hebben bestaan uit een telefoontje met één eigenaresse van een escortservicebureau. Die meldde dat er in de bewuste periode al vier van haar werkneemsters besproken waren. Of zij daarmee al bijna volgeboekt was meldde zij niet, en, nee, ze ging niet zeggen of die dames ook door topdeelnemers waren geboekt.

Flauwekul, dus. Uit dit onderzoek blijkt helemaal niks. Er blijk zelfs niet uit dat ook maar één topper de wens heeft geuit een dame van lichte zeden in te huren.

Niettemin hoorde ik de volgende dag een andere verslaggever een Haagse wethouder onverhoeds confronteren met de stelling dat de escortbureaus al volgeboekt waren voor de periode van de nucleaire top. Hij probeerde de arme dame een moreel oordeel hierover te ontlokken. Dat ontweek zij overigens handig, en misschien had zij het ook niet (de partij waartoe zij behoort heeft het in elk geval niet). En toen moest ik aan Hendrik Haan denken.

Ik moet trouwens de laatste jaren steeds vaker aan Hendrik Haan denken. Steeds vaker hoor of lees ik opgeblazen dingetjes van niks, die door journalisten als ernstige misstanden worden afgeschilderd. Vaak worden daarbij personen door het slijk gehaald op een manier waarvoor een fatsoenlijk journalist zich zou moeten schamen. We hoeven van mij niet terug naar een samenleving waarin politici en hoge ambtenaren als “hoogwaardigheidsbekleders” worden gezien, ministers eerbiedig met “excellentie” en rechters even eerbiedig met “edelachtbare” worden aangesproken en kritische vragen aan zulke verheven functionarissen als uitermate onfatsoenlijk worden beschouwd.

Maar we zouden (weer) mogen inzien dat ook een politicus of hoge ambtenaar een mens is die er recht op heeft op een normale manier behandeld te worden. Ik hoor op de radio vaak politici geïnterviewd worden, en altijd valt mij de bijna beledigende toon van de ondervrager (ik kies dit woord bewust) op. Steeds vaker hoor ik een ondervrager die na elk antwoord overduidelijk laat blijken dat hij daar niets van gelooft, ook als hij geen enkele reden heeft om de geïnterviewde te wantrouwen.

Kritische journalistiek noemen ze dat, geloof ik. Dat is het niet. Het wantrouwen van elke mededeling van een gezagsdrager is even dom en even onkritisch als het blind geloven ervan.

Het is volkomen terecht dat er grote waarde gehecht wordt aan de integriteit van gezagsdragers. In dit verband verwijs ik graag naar dat wat elders in deze Capra Concreet wordt gemeld over het “screenen” van wethouders. Het is ook terecht dat journalisten niet-integer gedrag van gezagsdragers aan de kaak stellen. Maar daarbij moeten zij zelf wel integer te werk gaan, dus zonder zaken in twijfel te trekken als zij daar geen reden voor hebben en zonder een nat geworden keukenvloer te transformeren tot een watersnoodramp van ongekende proporties.

Pieter Joost Schaap
maart 2014