De kleren van …
In de beschikking van Hof Den Haag van 10 december 2024 (ECLI:NL:GHDHA:2024:2394) heeft het Hof een oordeel gegeven over een kwestie waarbij een arbeidsconflict was ontstaan tussen een VO-school met protestants-christelijke signatuur en een docent Kunst. De aanleiding waren kunstzinnige afbeeldingen die de docent op zijn eigen website had staan. Het betroffen enkele foto’s die gemaakt en geplaatst waren voordat de docent in dienst was getreden bij de school, waarop hij naakt te zien was.
Wat hier speelde was een geschil over ethiek en bescherming van (protestants-christelijke) normen en waarden en de vrijheid van meningsuiting.
Procesverloop
Eerste aanleg
De school had een ontbindingsverzoek ingediend bij de kantonrechter. Volgens de school had de docent zich onder meer schuldig gemaakt aan (ernstig) verwijtbaar handelen en was er subsidiair sprake van verstoorde verhoudingen. Daarbij verweet de school de docent dat hij niet vooraf het naaktwerk had vermeld tijdens de sollicitatieprocedure. De school werd daardoor verrast toen na enkele weken bleek dat leerlingen uit een klas de website van de docent hadden ontdekt, inclusief enkele naaktfoto’s van de docent zelf. Die foto’s gingen vervolgens via WhatsApp de school rond. Toen de docent via de mentor van de klas een gesprek aanging met de leerlingen, heeft hij vervolgens een filmpje vertoond, waarop hij (half-)naakt te zien is bij de aflevering van een kunstwerk.
Er hebben vervolgens drie gesprekken plaatsgevonden tussen de school en de docent en vervolgens is de school naar de kantonrechter gestapt.
De kantonrechter heeft de arbeidsovereenkomst ontbonden omdat sprake zou zijn geweest van een verstoorde arbeidsverhouding, waarbij de kantonrechter in overweging had genomen: “bij de functie van leraar zijn kwetsbare kinderen betrokken en moet er een minimale basis van vertrouwen tussen werkgever en werknemer zijn, zeker waar het gaat om een maatschappelijk gevoelig onderwerp, zoals – in dit geval – het wel of niet expliciet bespreken van naakt op school.” Waar de kantonrechter uitdrukkelijk niet in mee was gegaan, was de stellingname van de school dat de docent verwijtbaar had gehandeld door in de sollicitatiefase geen melding te maken van zijn kunstzinnige werk. Daarvan had de kantonrechter ook overwogen dat het naaktfotowerk van de docent kunstzinnig materiaal betreft dat geen seksuele of pornografische connotatie heeft. Ook het handelen van de docent nadien, onder meer door het gesprek met de klas aan te gaan en daarbij een filmpje te laten zien, was niet verwijtbaar. Ten aanzien van het optreden van de school oordeelde de kantonrechter dat de school evenmin (ernstig) verwijtbaar had gehandeld en daardoor was er geen grond voor toekenning van een billijke vergoeding.
Hoger beroep
De docent was het niet eens met de beschikking van de kantonrechter. In hoger beroep vorderde hij niet zozeer herstel van de arbeidsovereenkomst, maar wel een billijke vergoeding van € 45.000 bruto. Hij heeft daarvoor met name aangevoerd dat de ontbinding een inbreuk maakt op het recht van vrije meningsuiting (artikel 10 EVRM) en dat daardoor, onder verwijzing naar jurisprudentie van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, de arbeidsovereenkomst niet had mogen worden ontbonden. En verder was er geen sprake van een verstoorde arbeidsverhouding volgens de docent.
Het Hof legt in zijn arrest de omstandigheden van het geval, zeker waar het betreft de eventueel toelaatbare inmenging in de vrijheid van meningsuiting binnen een arbeidsverhouding, langs de lat van het arrest Herbai-Hongarije (voor fijnproevers: ECLI:CE:ECHR:2019:1105JUD001160815) en concludeert vervolgens dat de toetsing aan de daarin opgenomen vier criteria een negatieve balans voor de school oplevert. Daarbij heeft het Hof met name overwogen dat het fotowerk al ruimschoots voorafgaand aan indiensttreding bij de school was gepubliceerd en dat de door de school gestelde reputatieschade als gevolg van de foto’s niet of onvoldoende is onderbouwd, in het licht van de weerlegging ervan door de docent. Daarnaast is ook het beroep op de vrijheid van onderwijs (artikel 23 Grondwet) en de bescherming van de rechten van het kind, dat de school had gedaan onder verwijzing naar de protestants-christelijke signatuur, afgewezen door het Hof omdat de school deze stelling onvoldoende had onderbouwd. Om die reden was voor het Hof onvoldoende vaststaand dat de gewraakte kunstuiting een inbreuk vormde op de belangen van kinderen.
Voorts werd de school verweten dat men te snel tot schorsing was overgegaan en niet meer had overlegd met de docent over een mogelijke oplossing (de docent was bereid de foto’s te verwijderen). De school had daarmee de nu gecreëerde vertrouwensbreuk kunnen voorkomen. Deze daadkracht komt de school uiteindelijk duur te staan.
Tegen de achtergrond van de conclusie dat de arbeidsovereenkomst niet had mogen worden ontbonden en dat een duurzaam verstoorde arbeidsverhouding had kunnen worden voorkomen, kent het Hof de docent een billijke vergoeding van € 10.000 toe.
Conclusie
Deze kwestie is een mooi voorbeeld van de noodzaak om uiterst behoedzaam te opereren op het moment dat zich een conflict voordoet tussen grondrechten. In dit geval ging het om de vrijheid van meningsuiting (een kunstzinnige uiting met naakt, maar zonder seksuele of pornografische connotatie) en de vrijheid van godsdienst (en de daaruit voortvloeiende morele afwegingen).
De vrijheid van meningsuiting heeft in deze situatie het zwaarste gewicht in de schaal gelegd. Daarbij hebben zeker de feitelijke omstandigheden een rol gespeeld, daaronder begrepen de omstandigheid dat de docent nog maar kort in dienst was, de foto’s al veel eerder geplaatst waren en de school niet bereid was mee te denken over een oplossing. Deze starheid heeft de school opgebroken.
Bij Capra advocaten zijn wij in staat om samen met u de ins en outs van een dergelijke situatie te bezien, en mee te denken over oplossingen die passen binnen de grenzen van wat van een goed werkgever kan worden verwacht. Als u een situatie als hierboven genoemd herkent in uw school, kunt u altijd met een van onze onderwijsspecialisten contact opnemen.
Contact over dit onderwerp

Ad Kerkhof
Gerelateerd
Een podcast-serie over arbeidsrecht bij de overheid
Artikel
lees meer(Actieve) openbaarmaking van digitale tekstberichten, zoals SMS en WhatsApp
Artikel
lees meerRe-integratieplicht sociale werkgevers: lat ligt nóg hoger
Artikel
lees meerVerplichte scholing en weinig inzet: kunnen studiekosten toch bij de zorgmedewerker worden neergelegd?
Artikel
lees meerOrthopedisch chirurg hoeft niet ‘hypercorrect’ te communiceren tijdens OK
Artikel
lees meerAppelleren is riskeren: waarom een goed dossier belangrijk is
Artikel
lees meer