Feitenonderzoek naar integriteit in de zorg: lessen uit de jurisprudentie
Integriteit is een kernwaarde binnen de zorgsector. Desalniettemin is grensoverschrijdend gedrag binnen de zorg geen zeldzaamheid. Zo schreef Medisch Contact dat meer dan de helft van de artsen en geneeskundestudenten op enig moment in de studie of op de werkvloer grensoverschrijdend gedrag heeft ondervonden. Dat kwam naar voren uit de enquête naar intimidatie en machtsmisbruik, seksueel grensoverschrijdend gedrag, discriminatie en racisme en pesten die Medisch Contact eind september 2023 verspreidde.
Wanneer er twijfels ontstaan over het gedrag van een medewerker, is een zorgvuldig feitenonderzoek essentieel. De rechtspraak hieromtrent benadrukt het belang van een dergelijk onderzoek en de gevolgen van onzorgvuldigheden daarin.
Casus: Onzorgvuldig feitenonderzoek leidt tot hoge vergoeding
In een zaak bij het Gerechtshof Amsterdam (ECLI:NL:GHAMS:2021:3089) werd een werknemer, werkzaam als recensent bij een krant, beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag. De werkgever voerde zowel een intern als extern onderzoek uit, maar maakte daarbij meerdere fouten:
- Gebrek aan hoor en wederhoor: De werknemer kreeg niet de gelegenheid om het onderzoeksrapport in te zien of daarop te reageren.
- Voorbarige maatregelen: De werknemer werd op non-actief gesteld nog voordat enig onafhankelijk extern onderzoek had plaatsgevonden.
- Onzorgvuldige communicatie: De beschuldigingen werden intern gedeeld zonder voldoende onderbouwing.
Het hof oordeelde dat deze handelwijze onzorgvuldig was en kende de werknemer een billijke vergoeding van € 370.000 toe. Deze uitspraak toont aan hoe belangrijk het is dat werkgevers zorgvuldig handelen, niet alleen om juridische risico’s te vermijden, maar ook om een veilige werkomgeving te waarborgen.
Casus: Verwijten van grensoverschrijdend gedrag en ernstig verwijtbaar handelen werkgever
In een andere zaak bij de Rechtbank Amsterdam (ECLI:NL:RBAMS:2024:6286) betrof het een arbeidsconflict met een werknemer die na ontvangst van twee meldingen van ongepast gedrag, direct op non-actief werd gesteld. Een dag later werden alle werknemers per e-mail geïnformeerd over het feit dat er meldingen over werknemer waren binnengekomen en er een extern onderzoek werd gestart, waarbij hem was gevraagd zijn werk neer te leggen.
Echter, er ontbrak een zorgvuldig onderzoek, wat resulteerde in reputatieschade voor de werknemer. De rechter oordeelde dat de werkgever nalatig handelde door eerdere meldingen over de werknemer niet serieus te nemen en geen concrete maatregelen, zoals waarschuwingen of verbetertrajecten, te treffen. Het onderzoek leverde geen bewijs voor de beschuldigingen, terwijl de werkgever tussentijds nieuwe verklaringen verzamelde zonder deze te laten onderzoeken.
Een en ander leidde ertoe dat de handelwijze van de werkgever door de kantonrechter werd gekwalificeerd als ernstig verwijtbaar. De werknemer kreeg een billijke vergoeding van €100.000 bruto, een transitievergoeding van €14.452,85 en werd vrijgesteld van het concurrentie- en relatiebeding.
Belang van een zorgvuldig feitenonderzoek
Deze uitspraken onderstrepen het belang van een zorgvuldig uitgevoerd feitenonderzoek bij vermoedens van integriteitsschendingen. Voor zorginstellingen betekent dit dat zij bij dergelijke onderzoeken de volgende stappen in acht moeten nemen:
- Toepassen van hoor en wederhoor: Geef de betrokken werknemer de kans om op beschuldigingen te reageren en inzage te krijgen in de verzamelde informatie.
- Waarborgen van vertrouwelijkheid: Behandel de zaak discreet om reputatieschade te voorkomen en de privacy van alle betrokkenen te beschermen.
- Objectiviteit en onafhankelijkheid: Schakel indien nodig een extern bureau in om het onderzoek te verrichten, zodat vooringenomenheid wordt vermeden. Capra Advocaten is u hierbij graag van dienst en beschikt over veel ervaring met de uitvoering van dit soort onderzoeken.
- Documentatie en transparantie: Leg alle stappen en bevindingen zorgvuldig vast en communiceer deze op een transparante manier met de betrokkenen.
- Proportionaliteit van maatregelen: Neem geen disciplinaire maatregelen voordat het onderzoek is afgerond en de feiten duidelijk zijn.
Integriteitsregels als fundament
Het hebben van duidelijke integriteitsregels, zoals een gedragscode, is cruciaal. Deze regels bieden een normenkader voor gewenst gedrag en kunnen in juridische procedures dienen als referentiepunt voor wat als verwijtbaar handelen wordt beschouwd. Zorginstellingen doen er verstandig aan om deze gedragscodes regelmatig te actualiseren en te communiceren naar het personeel. Trainingen en bewustwordingssessies over integriteit kunnen bovendien bijdragen aan een cultuur waarin werknemers weten wat van hen wordt verwacht en waar ze terecht kunnen bij vermoedens van integriteitsschendingen. In dit kader verwijs ik naar onze zusterorganisatie Integriteit.nl.
Privacyaspecten bij feitenonderzoek
Bij het uitvoeren van een feitenonderzoek moet rekening worden gehouden met privacywetgeving, zoals de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Dit betekent onder andere:
- Dataminimalisatie: Alleen relevante gegevens mogen worden verzameld en verwerkt.
- Rechtsgrondslag: Er moet een wettelijke basis zijn voor de verwerking van persoonsgegevens in het kader van het onderzoek.
- Informatieplicht: De betrokken werknemer moet worden geïnformeerd over het doel en de aard van het onderzoek.
Een uitspraak van de Rechtbank Amsterdam (ECLI:NL:RBAMS:2019:2166) benadrukt dat het niet naleven van privacyregels tijdens een feitenonderzoek kan leiden tot bewijsuitsluiting en andere juridische complicaties. In de zorgsector, waar met gevoelige persoonsgegevens wordt gewerkt, is dit extra belangrijk. Het risico op boetes van de Autoriteit Persoonsgegevens maakt dat zorgvuldigheid op dit punt onmisbaar is.
Uit de uitspraak volgt ook dat enerzijds de werkgever in bepaalde situaties wel gedwongen is een feitenonderzoek te (laten) doen en anderzijds dat het privacy belang van de betrokkene daaraan in beginsel niet in de weg staat.
Sociale en ethische dimensies
Naast juridische aspecten speelt ook de sociale en ethische impact van een feitenonderzoek een rol. Het onderzoeken van een integriteitskwestie zonder een degelijke aanpak kan het vertrouwen van werknemers en cliënten in de organisatie ernstig schaden. Dit kan leiden tot een negatieve werkcultuur en zelfs het vertrek van waardevolle medewerkers. Zorginstellingen moeten daarom streven naar een balans tussen een rechtvaardige aanpak van beschuldigingen en het waarborgen van een positieve werkomgeving.
Conclusie
Voor zorginstellingen is het van groot belang om bij vermoedens van integriteitsschendingen een zorgvuldig en transparant feitenonderzoek te verrichten. Het niet naleven van procedures en privacyregels kan leiden tot aanzienlijke juridische en financiële consequenties. Het opstellen en handhaven van duidelijke integriteitsregels, gecombineerd met een protocol voor feitenonderzoek, vormt de basis voor een integere en veilige werkomgeving.
Heeft u vragen over het uitvoeren van een feitenonderzoek of het opstellen van integriteitsbeleid binnen uw zorginstelling? Neem dan gerust contact met ons op om te zorgen dat uw procedures voldoen aan de wettelijke vereisten en best practices.
Contact over dit onderwerp

Esther van Gaal
Gerelateerd
Een podcast-serie over arbeidsrecht bij de overheid
Artikel
lees meer(Actieve) openbaarmaking van digitale tekstberichten, zoals SMS en WhatsApp
Artikel
lees meerRe-integratieplicht sociale werkgevers: lat ligt nóg hoger
Artikel
lees meerVerplichte scholing en weinig inzet: kunnen studiekosten toch bij de zorgmedewerker worden neergelegd?
Artikel
lees meerDe kleren van …
Artikel
lees meerOrthopedisch chirurg hoeft niet ‘hypercorrect’ te communiceren tijdens OK
Artikel
lees meer