Integriteit en privacy in de zorgsector

Juist in de zorgsector, waarbij patiënten zich in een afhankelijke en kwetsbare positie bevinden ten opzichte van de zorgverlener, moeten zij erop kunnen vertrouwen dat hun zorgverlener zich integer gedraagt. Maar wat is ‘integer’? Integriteit is vaak een grijs gebied waar opvattingen uiteen lopen. Kan het zo zijn dat een handeling op zichzelf niet integer is, maar dat de omstandigheden waaronder die plaatsvindt deze toch rechtvaardigen? En wat is het belang van integriteitsregels?

Uitspraak Rechtbank Limburg 1 februari 2024

Vorig jaar  moest de Rechtbank Limburg zich buigen over het ontslag op staande voet van een verpleegkundige die werkzaam was op de spoedeisende dienst van een ziekenhuis (ECLI:NL:RBLIM:2024:696). De verpleegkundige in kwestie had getracht een patiënt te reanimeren bij de ingang van de spoedeisende hulp, waar bewakingscamera’s waren aangebracht. Nadat de poging tot reanimatie werd opgegeven heeft de verpleegkundige de beelden van de reanimatie die door de bewakingscamera’s waren gemaakt bekeken en daarvan met haar privételefoon een opname gemaakt. Aan het ontslag op staande voet werd ten grondslag gelegd dat zij de bewakingsbeelden zonder enig doel had gefilmd. Bovendien bestond bij het ziekenhuis reden om aan te nemen dat zij deze beelden nadien had getoond aan een collega.

De verpleegkundige stelde zich op het standpunt dat het doel van het bekijken van de beelden en het opnemen daarvan met haar privételefoon was om ervan te leren en om het gesprek met de nabestaanden voor te bereiden. Van een inbreuk op de privacy was geen sprake, omdat de betrokken patiënt niet herkenbaar in beeld was. De opname had zij alleen laten zien aan collega’s. De verpleegkundige stelde dat het gebruikelijk was om beelden van de bewakingscamera’s terug te kijken als zich een heftige situatie had voorgedaan. Het was haar niet bekend dat dit niet was toegestaan – sterker nog, volgens de verpleegkundige was het hele team er niet mee bekend dat het bekijken van beelden van de bewakingscamera’s niet was toegestaan. Bovendien was nooit door de leidinggevende kenbaar gemaakt dat het verboden was om de camerabeelden terug te kijken, te bestuderen en/of op te nemen.

De kantonrechter hield het ontslag op staande voet in stand. Het betrof beelden die per definitie privacygevoelig zijn van een gebeurtenis die zeer intensief en ingrijpend is voor familie en nabestaanden. Dit gevoelige materiaal was door de verpleegkundige buiten de beveiligde ICMT-infrastructuur van het ziekenhuis gebracht, waarmee zij het risico had genomen dat derden toegang zouden krijgen tot haar telefoon en de opname van de reanimatie. Volgens de kantonrechter was er geen goede reden om de beelden op te nemen met een privételefoon: er waren al bewakingsbeelden voorhanden en de verpleegkundige had haar leidinggevende kunnen vragen om deze te bewaren en ze te mogen inzien.

De kantonrechter staat vervolgens vrij uitgebreid stil bij de (in mijn woorden) ”cultuur” die er volgens de verpleegkundige zou zijn voor wat betreft het bekijken van camerabeelden. Hoewel het ziekenhuis volgens de kantonrechter mogelijk meer zal moeten doen om ervoor te zorgen dat de privacyregels worden nageleefd (zie ook hierna), deed dit niet af aan de geldigheid van het ontslag op staande voet: dat is immers gelegen in het opnemen van de beelden met de privételefoon en niet in het terugkijken van de camerabeelden.

Wat leert deze uitspraak?

Binnen de organisatie van het ziekenhuis golden gedragscodes waaruit – kort gezegd – bleek dat zorgvuldig moest worden omgegaan met privacygevoelige informatie. De verpleegkundige in kwestie voerde nog aan dat zij nooit bewust had gekeken naar de integriteitscode en zich nooit had gerealiseerd dat die regels van dusdanig groot belang waren. Daar ging de kantonrechter aan voorbij: dit komt voor haar risico. Bovendien had het haar ook vanuit haar algemene kennis en moreel besef helder moeten zijn dat het opnemen van beelden van een (poging tot) reanimatie, zonder toestemming, met een privételefoon niet toelaatbaar was.

Het hebben van integriteitsregels en/of een gedragscode is echter niet voldoende. De kantonrechter overweegt in deze uitspraak expliciet dat het een taak is van het ziekenhuis als werkgever om erop toe te zien dat de regels over de privacy van de patiënt in acht worden genomen en dat het ziekenhuis mogelijk meer zal moeten doen om ervoor te zorgen dat deze worden nageleefd. Het hebben van regels is dus niet voldoende, maar deze onder de aandacht brengen en houden is minstens zo belangrijk.

Het gaat erom dat medewerkers bewust worden, zijn en blijven van integriteit. Hoe kan een werkgever hiervoor zorgen? Bijvoorbeeld door periodiek aandacht te besteden aan het onderwerp integriteit in de gesprekscyclus. Het onderwerp ‘integriteit’ kan tastbaar worden gemaakt door dit in een dialoog of een overleg te bespreken en te reflecteren op praktijksituaties en waarden. Capra Advocaten verzorgt daartoe via Integriteit.nl , workshops en (online) dillematrainingen. Meer weten? Neem gerust vrijblijvend contact op met uw vaste contactpersoon bij Capra Advocaten of één van de trainers die verbonden zijn aan Integriteit.nl.

Sanne Dassen