Diefstal en mishandeling ≠ diefstal en/of mishandeling

Onvoldoende nauwkeurige omschrijving van de ontslagredenen bij ontslag op staande voet: in de uitspraak van de Kantonrechter Rotterdam van 31 maart 2021 (ECLI:NL:RBROT:2021:2927) ondervond een werkgever in de zorg de gevolgen.

De formulering van de reden voor een ontslag op staande voet luistert nauw. In een uitspraak van de Kantonrechter Rotterdam van 31 maart 2021, gepubliceerd op 26 mei 2021, werd een zorginstelling daarmee op voor haar onaangename (en het rechtvaardigheidsgevoel tartende) wijze geconfronteerd.

Medewerkster plakt oude morfinepleister terug, stopt nieuwe in broekzak

Wat was er aan de hand? Binnen de zorginstelling raakte zware pijnmedicatie in de vorm van morfinepleisters vermist. Daarom plaatste de zorginstelling verborgen camera’s op de kamer van één bewoonster (met goedkeuring van de dochter) en dat leverde resultaat op: een medewerkster werd betrapt toen ze een gebruikte morfinepleister verwijderde, maar ook weer terugplaatste. De nieuwe stopte zij in haar broekzak.

Dit gedrag kwam de medewerkster op ontslag op staande voet te staan. In de ontslagbrief stond als reden vermeld: “diefstal van morfinepleisters en mishandeling van ten minste één bewoonster door haar deze medicatie te onthouden”. In het confrontatiegesprek erkende zij vaker morfinepleisters te hebben weggenomen.

Ontslag op staande voet wegens diefstal en mishandeling

De omschrijving ‘diefstal en mishandeling’ lijkt de lading te dekken, en ook de medewerkster in kwestie moet geweten hebben waarom haar ontslag op staande voet werd verleend. Dat kan ook afgeleid worden uit de gronden van haar verzoek die erop neerkwamen dat zij zich niet schuldig had gemaakt aan diefstal en mishandeling, dat zij aan een depressie leed en dat zij oververmoeid was, kortom dat zij zich had vergist.

Zij voerde wel aan dat waar de zorginstelling een samengestelde ontslaggrond hanteerde (diefstal en mishandeling) beide onderdelen bewezen moesten worden.

Dat laatste is op zichzelf correct, vandaar ook dat in ontslagbrieven bij ontslag op staande voet vaak een formulering staat als ‘ieder afzonderlijk en tezamen’. Zo had de zorginstelling het niet omschreven.

Wat is mishandeling? De rechter pakt de Van Dale erbij

De kantonrechter constateerde vervolgens, met de definitie van ‘mishandeling’ uit de Van Dale in de hand, dat de medewerkster de patiënt geen ‘lichamelijk letsel’ had toegebracht. Daarvoor had de patiënt te kort zonder nieuwe morfine gezeten (met als saillant detail dat die korte duur het gelukkige gevolg was van de snelle ontdekking).

Van deze taaltechnische benadering kun je wat vinden. In het wetboek van strafrecht wordt bijvoorbeeld met mishandeling gelijkgesteld ‘opzettelijke benadeling van de gezondheid’. Komt het onthouden van pijnbestrijding daar niet op neer? Of, los gedacht van Van Dale en wetboek, was voor de medewerker niet duidelijk dat de werkgever met ‘mishandeling’ in deze context doelde op zeer grove veronachtzaming van de plichten die uit hoofde van haar functie op haar rustten, ten nadele van een zorgbehoevende patiënt?

‘En’ of ‘en/of’, een groot juridisch verschil

Wat hier ook van zij, omdat met het wegvallen van mishandeling één van de twee pijlers onder het ontslag verviel, kon het ontslag op staande voet geen standhouden. Dit had voor de werkgever het onwenselijke gevolg dat zij een medewerkster die bewust aan een patiënt zorg in de vorm van (zware) pijnbestrijding had onthouden, op straffe van een dwangsom weer tot het werk moest toelaten.

Als de werkgever de woorden ‘ieder afzonderlijk en tezamen’ aan de ontslagbrief had toegevoegd, of misschien zelfs en/of, had kantonrechter in ieder geval nog, al dan niet met de Van Dale in de hand, naar het punt van de diefstal moeten kijken.

De escape van de Hoge Raad

De kantonrechter toetste nog aan de escape die de Hoge Raad voor dit soort situaties heeft geformuleerd: als van de aangevoerde dringende reden slechts een gedeelte in rechte komt vast te staan kan toch sprake zijn van een geldig ontslag op staande voet als:

• het vaststaande gedeelte op zich een dringende reden is voor ontslag op staande voet; en
• de werkgever heeft gesteld en ook aannemelijk is dat hij de werknemer ook uitsluitend om die reden op staande voet zou hebben ontslagen; en
• dit laatste voor de werknemer in het licht van de gehele inhoud van die aanzegging en de overige omstandigheden van het geval ook duidelijk moet zijn geweest.

Kennelijk had de werkgever het tweede punt voor wat betreft de diefstal niet met zoveel woorden gesteld, niet in de ontslagbrief, maar ook niet in de procedure zelf. Ik kan mij daar iets bij voorstellen: vanuit het perspectief van de werkgever was er allicht één gebeurtenis aan de orde, vastgelegd in één shot van de camera, zodat een splitsing geforceerd zou overkomen.

Een hard gelag

Een uitspraak legt niet alle feiten en omstandigheden bloot, dus enige behoedzaamheid is op zijn plaats, maar de medewerkster in kwestie moet zich toch gerealiseerd hebben dat bij betrapping ontslag op staande voet zou volgen. De werkgever zal gedacht hebben een geldige reden, of redenen, voor ontslag op staande voet te hebben. Hoe hard kreeg hij de deksel op de neus…

Martijn Steuten