Grensoverschrijdend gedrag vertonen als medisch specialist = einde oefening. Of toch niet?

Uit de Medisch Contact-enquête van eind september 2023 volgt dat meer dan de helft van de artsen en geneeskundestudenten op enig moment in de studie of op de werkvloer enige vorm van grensoverschrijdend gedrag heeft ondervonden. Slechts een zeer klein percentage maakt daar melding van, laat staan dat een tuchtklacht wordt ingediend. Maar wat nu als een slachtoffer zich wel durft uit te spreken en er een tuchtprocedure wordt gestart? Is het dan einde oefening voor de medisch specialist in kwestie?

Het uitgangspunt

Als arts dien je respectvol om te gaan met je collega’s. Dat volgt uit kernregel 10 van de KNMG-Gedragscode voor artsen. Een arts dient zich te onthouden van ongewenst, grensoverschrijdend en/of ontwrichtend gedrag. Een gezond en veilig werk- en leerklimaat is namelijk essentieel voor de kwaliteit van zorg en het vertrouwen van de patiënt in de gezondheidszorg. Een sanctie op schending van deze kernregel is er echter niet. Het woord is daarom aan de tuchtrechter. Wat leert de tuchtrechtspraak ons hierover?

De internist die tijdens echografieonderwijs grensoverschrijdend gedrag vertoont

Een drietal dappere vrouwelijke co-assistenten dienden een tuchtklacht in tegen een internist. Deze internist zou zich tijdens echografieonderwijs seksueel grensoverschrijdend hebben gedragen. De vrouwelijke co-assistenten moesten zich namelijk (in tegenstelling tot hun mannelijke collega’s) tot hun onderbroek uitkleden en op elkaar oefenen. De internist keek mee en nam de echokop regelmatig over om iets te laten zien. Volgens de co-assistenten heeft de internist daarbij ongevraagd en onaangekondigd hun schaamstreek aangeraakt en hun string opzijgeschoven en heeft hij bovendien tijdens het onderwijs beelden gemaakt met zijn mobiele telefoon.

De tuchtrechter vindt de klacht van de co-assistenten ontvankelijk en verklaart de klacht gegrond. De verklaringen van de co-assistenten waren kort na het incident opgesteld, zonder onderlinge afstemming. Deze verklaringen kwamen op de belangrijkste punten overeen, werden ter zitting ook herhaald en toegelicht en werden door de internist niet gemotiveerd weersproken.

De tuchtrechter vindt dat het handelen van de internist op zichzelf, mede bezien in het licht van de huidige maatschappelijke opvattingen over grensoverschrijdend gedrag binnen machtsstructuren, een zware maatregel rechtvaardigt maar er wordt uiteindelijk slechts een schorsing opgelegd voor de duur van één jaar. De tuchtrechter woog mee dat de internist in kwestie al twintig jaar arts was en nooit eerder in aanraking was gekomen met het tuchtrecht.

De tuchtrechtspraak (II)

Een internist-oncoloog (tevens opleider) is veelvuldig op zijn grensoverschrijdend gedrag aangesproken. Deze internist-oncoloog zou namelijk dominant en intimiderend gedrag vertonen. Ook zou de internist-oncoloog (onder meer) de knieën van arts-assistenten aanraken, fysiek opdringerig zijn en denigrerende en/of vrouwonvriendelijke opmerkingen maken. Uiteindelijk heeft hij een waarschuwing gekregen en is hem een laatste kans met coaching gegund. Daarbij is de internist-oncoloog aangezegd dat hij de “meest integere en saaiste oncoloog van Nederland” moest worden.

Iets later ging de internist-oncoloog, ondanks een coachingstraject, echter opnieuw de fout in. Het ziekenhuis en een daaraan verbonden verpleegkundige hebben vervolgens een tuchtklacht tegen de internist-oncoloog ingediend. Hem werd onder meer verweten de klagende verpleegkundige en andere collega’s ongewenst aan te hebben geraakt, seksueel getinte Whatsapp-berichten te hebben verstuurd en seksueel getinte opmerkingen te hebben gemaakt.

De tuchtrechter vindt het ziekenhuis en de verpleegkundige ontvankelijk in hun klacht en verklaart hun klacht gegrond. De inschrijving van de internist-oncoloog in het BIG-register wordt doorgehaald. Daaraan legt de tuchtrechter ten grondslag dat de internist-oncoloog als gewaarschuwd beroepsbeoefenaar tijdens- en na een coachingstraject op verschillende fronten weer (ernstig) de fout is ingegaan, onvoldoende zelfreflectie heeft getoond en een blijvende gedragsverandering niet wordt verwacht.

Les voor de praktijk

Les voor de praktijk is dat onder omstandigheden over grensoverschrijdend gedrag van een (collega-) arts tuchtrechtelijk kan worden geklaagd. Welke maatregel uiteindelijk wordt opgelegd door de tuchtrechter is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Daarbij spelen een belangrijke rol:

a) de aard en ernst van de grensoverschrijdende gedraging(en);
b) of sprake is van een patroon;
c) of de arts zelfreflectie toont; en
d) of er vertrouwen is in een blijvende gedragsverandering van de arts.

Meer weten of behoefte aan bijstand bij een kwestie die het medisch tuchtrecht betreft? Neem dan gerust contact op met mr. Christiaan Riemens.

Christiaan Riemens