Hoe los je een structureel lerarentekort op?

Het lerarentekort in het primair onderwijs is al langere tijd een groot probleem, zeker in de grote steden en meer in het bijzonder in wijken en buurten met een achterstand. Verschillende oplossingen zijn denkbaar, zoals het bevorderen van de komst van zij-instromers, de inzet van extra geld om het vak van leraar meer concurrerend te maken en extra beloningen voor leerkrachten in achterstandswijken. Maar soms worden ook andere manieren gezocht om de problematiek te lijf te gaan.

Out of the box

Om een bijdrage te leveren aan het oplossen van de lerarentekorten zijn de besturen van Amsterdamse scholen eind januari 2023 met een op het oog wel heel rigoureus plan gekomen: Klassiek onderwijs met vaste leraar voor de klas verdwijnt. Het artikel in het Parool van 30 januari 2023 bevat enkele ideeën van de Amsterdamse bestuurders om een omslag te maken: het ‘nieuwe onderwijs’. In het ‘nieuwe onderwijs’ krijgen leerlingen les van wisselende professionals, zoals kunstenaars, accountants en musici én is er een bevoegde leerkracht met een coördinerende rol. Volgens de schoolbesturen zorgt dit er ook voor dat de ‘druk van de ketel gaat’ en er meer ruimte komt voor bijvoorbeeld lesvoorbereidingen.

Terug in de mand!

Het ‘nieuwe onderwijs’ op basis van de ideeën van de Amsterdamse bestuurders heeft in elk geval bij het Aob genoeg stof doen opwaaien, getuige deze briesende reactie op hun website: Amsterdam stapt af van bevoegde leerkracht voor de klas.
Kort en goed: kom niet aan de status van de bevoegde leerkracht en maak er geen carrousel van. Het probleem moet van onderaf worden opgelost door werk te maken van het aantrekkelijk maken van het lerarenvak en door de tekorten op te lossen, niet door ze als een onvermijdelijkheid te aanvaarden.

Wie heeft er nu gelijk?

Voorop staat dat het structurele probleem van te weinig leraren voor de klas in het primair onderwijs opgelost zal moeten worden en dat daarbij ook ‘out of the box’ moet worden gedacht. De Aob kan in dat opzicht gerust zijn, omdat de Wet op het primair onderwijs (Wpo) nog steeds als uitgangspunt in artikel 3 heeft dat ‘schoolonderwijs’ slechts mag worden gegeven door kortgezegd een bevoegde leerkracht in het bezit van een VOG, die niet van het geven van onderwijs is uitgesloten. Daarnaast mogen ook degenen voor de klas staan die kwalificeren als zij-instromer die een scholings- en begeleidingsovereenkomst heeft als bedoeld in artikel 38a Wpo en die een geschiktheidsverklaring ex artikel 171 Wpoheeft. Andere categorieën die onder voorwaarden bevoegd zijn les te geven, zijn Leraren in opleiding (LIO’s), Pabo-studenten met een HO-diploma en leraren met een vo-bevoegdheid.

De Amsterdamse schoolbesturen hebben waarschijnlijk al uitgebreid geput uit deze arsenalen om hun problemen op te lossen. Duidelijk is dat zij tegen de grenzen van de mogelijkheden zijn aangelopen en dat zij dagelijks geconfronteerd worden met tekorten die niet op korte termijn zijn op te lossen. Het is ook mogelijk om het een te doen, zonder het ander te laten. De ideeën van de Amsterdamse bestuurders leggen niet de nadruk op het verdwijnen van de bevoegde leerkracht (anders dan het Aob suggereert), maar leggen een andere nadruk op de rol van de bevoegde docent. En ja: het laten uitvoeren van sommige typen lessen door onbevoegden wordt, zij het als noodmaatregel, ook genoemd in de Handreiking Lerarentekort primair onderwijs, die is te vinden op de website van de Rijksoverheid. Voor specifieke vakken buiten het kerncurriculum, zoals muziek, drama, handenarbeid, kunst, wereldoriëntatie, kan bij overmacht en tijdelijk bij nood’ de instructie en de begeleiding / oefening geschieden door ‘een medewerker op weg naar bevoegdheid of onbevoegde medewerker’.

Hé: zijn dat niet vakken die uitstekend kunnen worden begeleid door kunstenaars, accountants en musici? Zo zie je maar weer: nood breekt wet. De Amsterdamse bestuurders hebben dus wel degelijk met een schuin oog gekeken naar de ministeriële handreiking. Beter tijdelijk een onbevoegde voor de klas, dan een klas naar huis sturen.

Tot slot

Een en ander neemt niet weg dat de oproep van het Aob terecht aandacht vraagt voor de wettelijk verankerde plicht om schoolonderwijs uit te laten voeren door bevoegde leerkrachten. Voor de langere termijn hebben we nog steeds structurele oplossingen voor het lerarentekort nodig!

Ad Kerkhof