Naar één CAO voor verpleegkundigen?

Op petities.nl staat een petitie open met de titel ‘De Zorg gaat op Zwart’. De actie wordt omschreven als een zorgbrede actie voor alle verzorgenden, verpleegkundigen en aanverwante beroepen die werkzaam zijn in de VVT, gehandicaptenzorg, kraamzorg, GGZ, de ziekenhuizen en de UMC’s. Het initiatief gaat uit van NU’91, een vakorganisatie voor zorgprofessionals. De petitie is gericht aan de Tweede Kamer en kent als één van de doelen dat politiek en werkgevers zich gaan inzetten voor één cao voor verpleegkundigen en verzorgenden waarin arbeidsvoorwaarden gelijk zijn getrokken. De petitie was tot nu toe getekend door 13131 personen.

Één CAO, een onderwerp voor de politiek?

Nu is het de vraag welke rol de politiek zou moeten hebben bij de wens zoals die tot uitdrukking komt in de petitie. De CAO is een overeenkomst, aangegaan door een of meer werkgevers of een of meer verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid van werkgevers en een of meer verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid van werknemers, waarbij voornamelijk of uitsluitend worden geregeld arbeidsvoorwaarden, bij arbeidsovereenkomsten in acht te nemen (artikel 1 van de Wet op de CAO). De regering is dus geen partij, en de Tweede Kamer al helemaal niet. De petitie veronderstelt niettemin dat via de band van de politiek het doel om tot één CAO voor verpleegkundigen te komen bevorderd kan worden, een doel dat NU’91 al sinds de oprichting ruim dertig jaar geleden nastreeft,.

Helemaal uit de lucht gegrepen is die veronderstelling niet, al in oktober 2020 stelde kamerlid Bergkamp diverse vragen aan minister Van Ark over de wenselijkheid om tot één CAO voor alle verpleegkundigen te komen. Daarmee lag de vraag op de politieke tafel. Waar de minister aanvankelijk de boot af hield en als standpunt naar voren bracht dat het aan de sociale partners is om voor- en nadelen van één cao voor verzorgenden en verpleegkundigen tegen elkaar af te wegen, met de terechte toevoeging dat het Rijk geen rol heeft aan de cao-tafel, zegde de minister in een overleg van 12 november 2020 toe de vraag te betrekken bij een al lopende adviesaanvraag bij de SER.

SER: geen uitspraak over verantwoordelijkheden CAO-partijen

Het betrof de adviesaanvraag die leidde tot te rapport ‘Aan de slag voor de zorg, een actieagenda voor de zorgarbeidsmarkt’, van mei 2021. Ten aanzien van de vraag die de minister op aandringen van de Tweede Kamer bij de SER had weggelegd, werd fijntjes opgemerkt dat de SER geen uitspraken doet over van de verantwoordelijkheden van sociale partners in hun rol als cao-partijen. Hoe, op welke wijze en op welk niveau en met welke reikwijdte cao-overleg wordt gevoerd, is aan hen en niet aan deze SER. Daarmee was de cirkel in feit rond.

Dit nam niet weg dat de SER met diverse aanbevelingen kwam die in één CAO geregeld zouden kunnen worden. Zo bevat het advies het punt ‘Verbeter de mogelijkheden voor scholing, ontwikkeling en loopbaanperspectief en maak hiervoor geoormerkt geld vrij’. Deze punten sluiten prima aan bij argumenten van NU’91 voor één CAO, te weten dat mogelijk de doorstroom en loopbaanmogelijkheden van verplegend en verzorgend personeel tussen verschillende sectoren zou kunnen worden bevorderd en dat niet of minder geconcurreerd wordt op arbeidsvoorwaarden.

Het geluid over één CAO voor verpleegkundigen is na het SER-advies niet geheel verstomd. Zo maakte NU’91 in een persbericht over aanvullende afspraken voor de CAO UMC van 12 november 2021 er melding van dat met die afspraken de problemen daadwerkelijk aangepakt zouden worden waar ze het grootst zijn: bij de verpleegkundigen, verzorgenden en aanverwante beroepen. Dat zou een eerste stap vormen naar één cao voor verpleegkundigen en verzorgenden, aldus NU’91. Waaruit dat blijkt meldt het betreffende bericht echter niet.

Één CAO: geen sinecure

Als het streven naar één CAO voor alle verpleegkundigen uitgewerkt zou worden, zou dat betekenen dat waar nu verpleegkundigen vallen onder vele sectorale cao’s, zij dwars door deze sectoren heen georganiseerd zouden moeten zijn. Voor verpleegkundigen misschien op onderdelen een pré, maar complex voor organisaties, die dan binnen de eigen organisatie moeten gaan werken met CAO’s voor verschillende categorieën personeel en scherp zullen moeten afbakenen wie onder welke CAO valt.

Het is wellicht ook maar de vraag of concurrentie op arbeidsvoorwaarden geheel wordt voorkomen. Dat zal afhangen van de aard van de CAO en de praktische uitvoering, bijvoorbeeld op het punt van functiewaarderingen. En wat de denken van het (complexe) vraagstuk van binding van de individuele medewerker aan de CAO? Een werkgever zal de CAO waar hij partij bij is moeten uitvoeren, maar de individuele medewerker zal er allicht op gespitst zijn of de switch voor hem of haar wel gunstig uitpakt.

De petitie “De Zorg gaat op Zwart” staat nog open. Na sluiting zal deze allicht aandacht krijgen van de Kamer. Voor wat betreft het punt ‘één CAO voor verpleegkundigen’ kan de verwachting weinig anders zijn dan dat als het punt ergens op een bord terecht komt, dat het bord van de sociale partners is. Als het ooit zover komt is de overstap naar één CAO voor verpleegkundigen een spannende ontwikkeling, zeker ook op het juridische vlak. Wij houden u dan graag op de hoogte.

Martijn Steuten