Verplichtstelling vertrouwenspersoon

Op 8 maart 2023 werd het wetsvoorstel behandeld van het Tweede Kamerlid mevrouw S. Maatoug tot wijziging van de Arbeidsomstandighedenwet in verband met het verplicht stellen van een vertrouwenspersoon (35592). Achtergrond van dit wetsvoorstel is het gegeven dat ruim een miljoen mensen op hun werk te maken krijgen met pesten, (seksuele) intimidatie, discriminatie of agressie. Ongewenste omgangsvormen doen zich op veel werkvloeren voor en hebben grote invloed op de werksfeer en de gezondheid van werknemers. Het is daarmee zeer wenselijk dat werknemers, zowel voor henzelf als voor hun werkgevers, zo min mogelijk te maken krijgen met deze ongewenste omgangsvormen. Het lukt echter nog onvoldoende om ongewenst gedrag op de werkvloer te verminderen. Al jaren blijft het aantal werknemers dat hier mee te maken krijgt ongeveer even groot en is er beperkte vooruitgang in de maatregelen die werkgevers nemen om een veilige werkplek te creëren.

De vertrouwenspersoon

Een vertrouwenspersoon is een vraagbaak voor medewerkers die te maken hebben met ongewenste omgangsvormen of integriteitsschendingen op de werkvloer. De vertrouwenspersoon vormt een belangrijk onderdeel van goed werkgeverschap.
Hoewel het op dit moment voor een werkgever (nog) niet wettelijk verplicht is een vertrouwenspersoon aan te stellen, is een vertrouwenspersoon onmisbaar aan het worden in een organisatie. Zo beschouwt de Inspectie SZW het als een onmisbaar element in het wettelijk verplichte arbobeleid. Met het aanstellen van vertrouwenspersonen versterken organisaties hun integriteit, zowel preventief als correctief. Intern melden wordt veiliger, gemakkelijker en effectiever. Iets waar de hele organisatie baat bij heeft. Dit werkt alleen als medewerkers ook gebruik van deze functionaris durven te maken. Deze moet daarom binnen de organisatie autonoom, vertrouwelijk en zorgvuldig kunnen functioneren.

Arbeidsconflict

In iedere werkomgeving komen confrontaties voor, bijvoorbeeld over verantwoordelijkheden of de manier van samenwerken. Meestal zijn het situaties waar medewerkers onderling prima uitkomen. Het wordt pas een probleem als medewerkers zelf last hebben van de onenigheid of als het de algehele werksfeer te erg beïnvloedt. Zodra tegenstellingen langdurig blijven bestaan en medewerkers zich persoonlijk belemmerd voelen of gefrustreerd raken, is er sprake van een arbeidsconflict.

Rol van de vertrouwenspersoon bij een arbeidsconflict

Een vertrouwenspersoon is een vertrouwelijk aanspreekpunt voor medewerkers. Iedereen in de organisatie die ergens mee zit, kan bij een vertrouwenspersoon terecht om hier onder vier ogen over te spreken. Ook als sprake is van een arbeidsconflict. Niet alleen werknemers, maar ook werkgevers hebben hier baat bij.

Zo kan een vertrouwenspersoon uitkomst bieden in een conflictsituatie om samen naar een oplossing te kijken of door het initiëren van een andere aanpak. Ook kan een vertrouwenspersoon leidinggevenden en bestuurders direct adviseren over ongewenst gedrag, zoals conflicten. Een arbeidsconflict is vaak complex. De twee direct betrokkenen hebben er het meest last van, maar de invloed van het conflict op de rest van de werkvloer mag niet onbesproken blijven. Het is moeilijk om een conflict op te lossen en evenzo ingewikkeld om een conflict voor te zijn. Een vertrouwenspersoon kan een werkgever hiervoor tools geven.

Wetsvoorstel tot wijziging van de Arbeidsomstandighedenwet in verband met het verplicht stellen van een vertrouwenspersoon

De initiatiefnemer van dit wetsvoorstel ziet de toegang tot een vertrouwenspersoon als een recht dat iedere werknemer zou moeten hebben. Deze toegang mag niet afhangen van de welwillendheid van de werkgever. De initiatiefnemer ziet, net als de Arbeidsinspectie, geen volwaardige alternatieven voor de vertrouwenspersoon. De initiatiefnemer meent dat een wettelijke verplichting en regeling op hoofdlijnen een duidelijk signaal geven richting werkgevers over het belang van het hebben van een vertrouwenspersoon. Ook voor de zichtbaarheid van vertrouwenspersonen kan een wettelijke verplichting helpen: door richting werknemers te benoemen dat zij een expliciet recht hebben op toegang tot een vertrouwenspersoon, ontstaat er meer bekendheid, wat de meldingsbereidheid kan vergroten. Ten slotte krijgt de Arbeidsinspectie met dit wetsvoorstel meer rugdekking bij het toezicht en de handhaving. Schaarse jurisprudentie laat zien dat het bij het ontbreken van een wettelijk kader toch lastig kan zijn een eis tot naleving betreffende de opzet of inhoud van de functie van vertrouwenspersoon bij de bestuursrechter in stand te houden.

De initiatiefnemer van dit wetsvoorstel kiest ervoor een artikel inzake de vertrouwenspersoon toe te voegen aan de Arbowet. Het voorgestelde artikel 13a regelt ten eerste dat iedere werknemer zich kan wenden tot een vertrouwenspersoon. De werkgever heeft de plicht deze persoon intern of extern aan te wijzen. De ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging moet instemmen met de keuze van de vertrouwenspersoon en diens positionering alsmede met de verlenging en beëindiging van diens aanstelling.

Wat zijn de taken van een vertrouwenspersoon?

Voorts regelt het wetsvoorstel een aantal basistaken van de vertrouwenspersoon, te weten:

• het opvangen, begeleiden en adviseren van de werknemer en zo nodig doorverwijzen naar een professionele hulpverlenende instantie of hulpverlener;
• het zo nodig inschakelen van een deskundige of bemiddelaar bij conflicten die verband houden met ongewenste omgangsvormen;
• het adviseren over en behulpzaam zijn bij eventueel verder te nemen stappen door de werknemer en verlenen van nazorg;
• het signaleren van knelpunten in de uitvoering van het beleid, het verstrekken van inlichtingen over de mogelijkheden tot voorkoming en bestrijding van ongewenste omgangsvormen;
• het geven van gevraagd of ongevraagd advies aan de werkgever ter zake van bedoelde ongewenste omgangsvormen;
• het geven van voorlichting ter zake van ongewenste omgangsvormen en informatie over de inhoud van de functie van de vertrouwenspersoon en diens bereikbaarheid; en
• het jaarlijks uitbrengen van een verslag van bevindingen aan de werkgever en de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging.

De initiatiefnemer acht het daarbij gewenst dat de vertrouwenspersoon enige vorm van scholing heeft gevolgd om zijn/haar taak naar behoren te kunnen vervullen. Verder regelt het wetsvoorstel dat de vertrouwenspersoon een geheimhoudingsplicht heeft. Met een wijziging van het artikel 7:670 van het Burgerlijk Wetboek wordt ten slotte geregeld dat vertrouwenspersonen, evenals de preventiemedewerker en leden van de medezeggenschap, ontslagbescherming genieten voor zover het hun functioneren als vertrouwenspersoon betreft.

Conclusie

Iedere werknemer heeft recht op een sociaal veilige werkomgeving. Met dit initiatiefwetsvoorstel wil de initiatiefnemer iedere werknemer een wettelijk recht op toegang tot een vertrouwenspersoon geven. Daarnaast wordt de positie van de vertrouwenspersoon in de organisatie versterkt. Mijn verwachting is dat het wetsvoorstel ertoe zal leiden dat (nog) meer organisaties een vertrouwenspersoon zullen aanstellen. Dit zal bijdragen aan het terugdringen van ongewenst gedrag op de werkvloer en het creëren van een veilige werkomgeving voor alle werknemers.

Deze wet treedt in werking op een bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip.
Meer weten? Neem gerust met mij contact op.

Esther van Gaal
advocaat Capra Advocaten, tevens trainer Integriteit.nl