De corrigerende tik, is die nog van deze tijd?

Het werken met leerlingen maakt het soms noodzakelijk om daadwerkelijk op te treden. Immers, het is sommige leerlingen eigen om niet (direct) te doen wat van ze wordt gevraagd. Hoever kan en mag een leerkracht daarin gaan?

De onderwijswetgeving beantwoordt die vraag eigenlijk niet. Voor ouders is het duidelijker: uit artikel 1:247 van het BW volgt dat zij hun kinderen geen geestelijk of lichamelijk geweld mogen aandoen. Dit artikel ziet op ouders maar het lijkt in de rede te liggen dat dezelfde norm ook voor onderwijzend personeel zal gelden. Uit de toelichting op dit artikel volgt dat een corrigerende tik niet als geweld wordt gezien. Het onderscheid lijkt daarbij te zitten in een correctie of een straf. Het eerste mag, het tweede niet. De vraag is of dat ook binnen het onderwijs geldt.

De Kantonrechter te Zwolle heeft zich daar recent over uitgelaten (ECLI:NL:RBOVE:2022:934). Een leerkracht had bij een incident ‘fysiek gereageerd’ en dat niet gemeld bij de ouders en evenmin bij zijn leidinggevende. Toen dat uitkwam heeft zijn werkgever dat hoog opgenomen en ingezet op ontslag wegens verwijtbaar handelen.

De casus was als volgt: de 17-jarige leerling was met zijn medeleerlingen knalerwten aan het gooien. Hij is daarop aangesproken maar deed dat later dezelfde dag weer. Hij is vervolgens apart genomen en daarop is die fysieke reactie gevolgd. De rechter vond ontslag daarvoor een brug te ver. De leerkracht had de leerling geen klap mogen geven – dat was dus die ‘fysieke reactie’ – had dat direct moeten melden, maar ontslag is voor een dergelijk incident een te zware maatregel. Dit ondanks het feit dat de school een duidelijke norm kent waaruit volgt dat fysiek contact nooit is toegestaan. Daarbij zal meegespeeld hebben dat de betrokken leerkracht al 35 jaar in dienst was.

Over de klap is de rechter wel duidelijk: dat mag nooit. Een leraar hoort niet naar een leerling uit te halen, ook niet als die leerling zich zeer storend of wellicht zelfs gevaarlijk gedraagt en eerdere waarschuwingen heeft genegeerd. Dat volgt mede uit de ongelijke machtsverhouding.

Kort en goed volgt uit deze uitspraak dat ook een corrigerende tik in het onderwijs niet is toegestaan. Daar waar de wet ouders die ruimte nog wel laat, laat de rechtspraak die voor leerkrachten dus niet. Dat lijkt een heldere uitkomst, maar in de praktijk is fysiek contact natuurlijk niet altijd te voorkomen. De Kantonrechter lijkt hier vooral waarde toe te kennen aan het feit dat van een uithaal sprake was. Fysiek contact bij een onhandelbare leerling of ter voorkoming van geweld kan onder omstandigheden geboden zijn. Dat mag niet zijn gericht op bestraffing of op het toebrengen van pijn. Ook als je op basis van deze uitspraak aanneemt dat de corrigerende tik niet mag, blijft er dus een grijs gebied over. Een duidelijk protocol kan daarbij helpen. En daar kan Capra advocaten dan weer bij helpen.

Bart Jeroen Boiten