Grensoverschrijdend gedrag binnen het ziekenhuis

Medisch Contact-enquête

Meer dan de helft van de artsen en geneeskundestudenten heeft op enig moment in de studie of op de werkvloer grensoverschrijdend gedrag ondervonden. Dat komt naar voren uit de enquête naar intimidatie en machtsmisbruik, seksueel grensoverschrijdend gedrag, discriminatie en racisme en pesten die Medisch Contact eind september 2023 verspreidde. Ruim de helft (52,4%) van degenen die de Medisch Contact-enquête over grensoverschrijdend gedrag volledig invulden, geeft aan zelf ooit een vorm van grensoverschrijdend gedrag te hebben ondervonden. De meeste respondenten kregen te maken met intimidatie/machtsmisbruik, direct gevolgd door seksueel grensoverschrijdend gedrag. Een kleinere groep werd het slachtoffer van discriminatie/racisme of van ¬pesten op de werkvloer.

Maar dat is nog niet alles; ongeveer een kwart van alle respondenten kreeg te maken met meer dan één vorm van grensoverschrijdend gedrag. Bijna de helft van de respondenten die grensoverschrijdend gedrag ondervonden, geeft aan dat dit gevolgen voor hen had. Daarbij worden psychische problemen het meest genoemd. Maar ook opvallend is dat een tiende van de ¬artsen en geneeskundestudenten die dergelijk gedrag hebben ondervonden, ervoor heeft ¬gekozen om op zoek te gaan naar ander werk.

Helaas zien we voorbeelden hiervan terug in de rechtspraak.

Rechtspraak

Zo heeft de Rechtbank Amsterdam onlangs geoordeeld dat het academisch ziekenhuis AMC in Amsterdam een orthopedisch chirurg mocht ontslaan, omdat hij jarenlang agressief en denigrerend communiceerde met collega’s, personeel en studenten (ECLI:NL:RBAMS:2023:7196).

Deze 59-jarige chirurg werkte sinds 2002 in het AMC, waar hij ook hoogleraar en opleider was. In die functies verdiende hij een bruto maandsalaris van bijna € 24.000,-. In 2014 kreeg de chirurg een negatieve beoordeling op bejegening, communicatie en feedback. Een jaar later was zijn beoordeling beter, maar nog steeds onvoldoende. Nog een jaar later scoorde de chirurg weliswaar een voldoende, maar hij bleef behoren tot de 10% slechtst beoordeelde opleiders van Nederland. In de toelichting stond onder meer: ‘Verbeteren van sfeer op poli en ok. Verbeteren respect en bejegening naar collega’s. Beter controleren woede-uitbarstingen.’ Zijn werkgever heeft de problematische beoordelingen met de chirurg besproken, waarbij aan de orde kwam dat zijn wijze van bejegening, communicatie en feedback geven, moesten verbeteren.

Vervolgens is de chirurg in augustus 2016 een coachingstraject gestart, in het kader waarvan vijf sessies hebben plaatsgevonden. In het feedbackrapport van 2017 is sprake van verbetering: ‘meer geduld en minder gescheld’. Desalniettemin kreeg het afdelingshoofd in 2017 opnieuw klachten over de houding, communicatie en het gedrag van de chirurg waarna diverse gesprekken met hem hebben plaatsgevonden. Het feedbackrapport 2018 en 2019 bevat een lagere score ten opzichte van het jaar ervoor, met de daarin terugkerende verbeterpunten.

In 2022 deden zich meerdere incidenten voor, waar voornamelijk problemen werden ervaren met de communicatie van de chirurg. Er vonden aanvaringen en hoog oplopende meningsverschillen plaats tussen de chirurg en verschillende collega’s. Enkele van die collega’s gaven aan zich onbeschoft bejegend te voelen. In november 2022 heeft de chirurg hiervoor een officiële waarschuwing gekregen.

Ondanks deze waarschuwing kreeg het AMC begin december 2022 wederom klachten over ongewenst gedrag van de chirurg waaruit bleek dat het leerklimaat als bedreigend en onveilig werd ervaren. Hierna kreeg de chirurg onmiddellijk betaald verlof en ging hij weer een coachingstraject volgen. Op 10 januari 2023 gaf de chirurg aan open te staan voor mediation, maar deze werd op 28 maart 2023 beëindigd zonder dat een oplossing was bereikt. Voor het AMC was de maat vol: er werd een verzoek om ontbinding van de arbeidsovereenkomst ingediend wegens een verstoorde arbeidsverhouding dan wel verwijtbaar handelen.

De kantonrechter

De kantonrechter benadrukte dat het AMC een opleidingsziekenhuis is en dat het opleiden van artsen onderdeel is van de functie van werknemer. Het gedrag van de chirurg is naar het oordeel van de kantonrechter verwijtbaar, maar dit gedrag moet zodanig zijn dat niet gevergd kan worden hem langer in dienst te houden. Nu het AMC al langer bekend was met het gedrag van de chirurg en hem al die tijd in dienst heeft gehouden, kan de arbeidsovereenkomst volgens de kantonrechter niet worden ontbonden wegens verwijtbaar gedrag.

De kantonrechter vervolgt dat het AMC daarentegen wel voldoende heeft aangetoond dat de arbeidsverhouding is verstoord. De verstoorde verhouding ziet voornamelijk op de horizontale verstoring waarbij groepen medewerkers zich niet langer veilig voelen om met de chirurg te werken, maar ook op de relatie met zijn leidinggevende die na tien jaar geen mogelijkheid tot verbetering ziet. Het AMC heeft daarnaast de verantwoordelijkheid om voor de patiëntveiligheid en een veilige werkomgeving zorg te dragen, hetgeen niet langer mogelijk is nu de noodzakelijke stappen om tot verbetering en hersteld vertrouwen te komen niet zijn geslaagd. Kortom, de voordelen van het in dienst houden wegen niet langer op tegen de nadelen. Gezien de specialisatie van de chirurg is het niet eenvoudig hem op korte termijn een andere functie aan te bieden. De arbeidsovereenkomst wordt dan ook ontbonden.

Conclusie

Grensoverschrijdend gedrag binnen de muren van een ziekenhuis is geen nieuw fenomeen. Dit gedrag kan variëren van verbale agressie en intimidatie tot fysiek geweld en seksuele intimidatie. Incidenten die zich in dit verband voordoen, hebben niet alleen invloed op de direct betrokkenen, maar creëren ook een onveilige werkomgeving, wat kan leiden tot verminderde productiviteit en verhoogd ziekteverzuim onder het zorgpersoneel. Een klimaat van angst en onveiligheid kan ook leiden tot een verminderde kwaliteit van zorg en een hoger verloop onder het personeel. Het is daarom essentieel dat ziekenhuizen proactieve maatregelen nemen om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen en aan te pakken.

Dit kan onder meer het implementeren van effectieve trainingen voor het zorgpersoneel en het bevorderen van een cultuur van respect en open communicatie omvatten. Bovendien is het van belang om heldere protocollen vast te stellen voor het melden en behandelen van incidenten. Mocht u hierover nader van gedachten willen wisselen, neem dan gerust met mij contact op.

Esther van Gaal