Mijn zorgmedewerker wordt tuchtrechtelijk aangeklaagd. Mag mijn zorgmedewerker medische gegevens gebruiken om zich te verweren?

Inleiding

Zorgverleners die ingeschreven staan in het register voor de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg vallen onder het medisch tuchtrecht. Denk daarbij bijvoorbeeld aan artsen en verpleegkundigen.

Als een patiënt of cliënt ontevreden is over het handelen van een BIG-geregistreerde zorgverlener, dan kan deze een klacht indienen bij het Regionaal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg. Dat gebeurt via een zogenoemd klaagschrift. Het tuchtcollege zal de aangeklaagde zorgverlener dan een brief sturen met daarbij het klaagschrift. In die brief zal staan dat de aangeklaagde zorgverlener in de gelegenheid wordt gesteld zich te verweren. Dat mag de aangeklaagde zorgverlener doen via een zogenoemd verweerschrift.

Een tuchtrechtelijke procedure is, zo weet ik uit ervaring, doorgaans zeer ingrijpend voor een aangeklaagde zorgverlener. Ook wanneer een aangeklaagde zorgverlener niets verkeerds heeft gedaan. Een aangeklaagde zorgverlener zal veel vragen hebben. Er is vaak een sterke behoefte aan (juridische) bijstand. Sommige cao’s verplichten de werkgever om te voorzien in adequate rechtsbijstand in geval van een tuchtprocedure (zie bijv. art. 3:7 van de CAO Gehandicaptenzorg 2021-2024). En vele werkgevers doen dat uit zichzelf, omdat zij dat (naar mijn mening terecht) van goed werkgeverschap vinden getuigen.

Om een goed en gedegen verweer te voeren, zijn medische gegevens vaak onontbeerlijk. Bovendien kan de aangeklaagde zorgverlener zich op die manier maximaal toetsbaar opstellen. Hieronder ga ik in op de vaak aan mij gestelde vraag of en in hoeverre een aangeklaagde zorgverlener in zijn verweer gebruik mag maken van medische gegevens van de patiënt.

Gebruik van medische gegevens mag, maar niet ongeclausuleerd

Voorop staat dat het medisch beroepsgeheim een groot goed is. Het medisch beroepsgeheim dient niet alleen het belang van de individuele patiënt om zijn gegevens geheim te houden, maar bovenal een groter maatschappelijk belang dat wordt omschreven als de toegankelijkheid van de zorg. Het medisch beroepsgeheim is voor zorgverleners op vele manieren vastgelegd, zoals in verschillende wettelijke regelingen, richtlijnen van de verschillende beroepsgroepen, de artseneed en arbeidscontracten. Een zorgverlener is echter niet altijd verplicht te zwijgen.

Het medisch beroepsgeheim mag onder meer worden doorbroken als de patiënt daarvoor toestemming geeft. Het kan daarom een idee zijn om de patiënt toestemming te vragen voor het gebruik van medische gegevens in de door de patiënt gestarte tuchtprocedure. Vaak is het vertrouwen echter zodanig geschaad, dat toestemming vragen aan de patiënt door de aangeklaagde zorgverlener niet als een reële optie wordt beschouwd.

Gelukkig is een aangeklaagde zorgverlener niet afhankelijk van de toestemming van de patiënt. Ook een aangeklaagde zorgverlener heeft namelijk ‘recht op een eerlijk proces’ zoals vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Als een aangeklaagde zorgverlener geen medische gegevens zou mogen gebruiken, dan zou hij in een ongelijke positie staan ten opzichte van de patiënt die deze gegevens wel kan gebruiken. Het is daarom vaste rechtspraak dat een aangeklaagde zorgverlener medische gegevens mag gebruiken voor hun verdediging, zij het niet zomaar en ook niet onvoorwaardelijk. Belangrijkste vraag daarbij is of de aangeklaagde zorgverlener zich niet op een andere wijze kan verdedigen dan met gebruik van de dossiergegevens. En bovendien moet er altijd voldaan zijn aan de beginselen van proportionaliteit (niet meer verstrekken dan noodzakelijk) en subsidiariteit (kan het verweer echt niet zonder medische gegevens). Dat alles is vaak maatwerk en vereist (ook) een juridische blik. Dat gaat weleens mis. Bijvoorbeeld in de zaak waarin een aangeklaagde verpleegkundige medische gegevens aan het tuchtcollege verstrekte welke medische gegevens zagen op patiënten die niet genoemd waren in het kader van de aan de verpleegkundige verweten gedragingen. Het tuchtcollege oordeelde daarom dat de verpleegkundige zijn geheimhoudingsplicht had geschonden. Een schorsing (de verpleegkundige had ook sadistisch gedrag vertoond richting patiënten) volgde (zie: Regionaal Tuchtcollege Amsterdam 7 april 2009, GJ 2009/71).

Les voor de praktijk

Les voor de praktijk is dat werkgevers er verstandig aan doen hun zorgmedewerker te vragen of deze de verzochte medische gegevens écht nodig heeft voor zijn verweer alvorens deze gegevens te verstrekken. Ook van werkgevers wordt immers verwacht dat zij zorgvuldig omgaan met de medische gegevens die zij onder hun hoede hebben. Capra Advocaten kan u en uw zorgmedewerker daarbij van dienst zijn.

Meer weten of behoefte aan bijstand? Neem gerust contact met mij op.

Christiaan Riemens