Sleutelfuncties, wat kun je er nog mee?

In veel sociale plannen van voor 2020 kwam het begrip ‘sleutelfunctie’ voor, met bijvoorbeeld een definitie als ‘iedere leidinggevende functie vanaf schaal 12 dan wel een andere functie die in het reorganisatieplan is aangemerkt als cruciaal voor de organisatie’. Als een functie werd aangemerkt als sleutelfunctie betekende dat vaak dat die functie puur op basis van geschiktheid, bijvoorbeeld na sollicitatie, ingevuld kon worden.

In een uiterste situatie kon dit met zich brengen dat medewerkers in het kader van een reorganisatie dienden te solliciteren op (wat zij zagen als) hun eigen functie, met het risico dat in geval van afwijzing boventalligheid en uiteindelijk zelfs ontslag wegens reorganisatie volgde.

Sinds de invoering van de Wnra is de speelruimte van overheidswerkgevers kleiner geworden. Immers, in het geval van een reorganisatie waarbij ontslag aan de orde kan zijn, gelden de regels zoals opgenomen in Burgerlijk Wetboek en de Ontslagregeling, met specifieke regels voor het bepalen van de volgorde van opzegging in het geval van het verval van arbeidsplaatsen. Voor die opzegging moet in voorkomend geval toestemming gevraagd worden aan UWV of een ontslagcommissie als die bij CAO is ingesteld, die aan die regels zal toetsen.

Ter vermijding van misverstanden, ik schakel hier de volgorde van opzegging gelijk aan de volgorde van bepaling van boventalligheid, zoals die in veel sectoren wel plaatsvindt als start van een Van werk naar werk traject, ik ga daar nu verder niet op in.

In de Ontslagregeling staat dat als er bij te vervallen arbeidsplaatsen sprake is van uitwisselbare functies, de volgorde van ontslag bepaald moet worden met het afspiegelingsbeginsel. Dat afspiegelingsbeginsel komt er heel grof gezegd op neer dat het bestand aan medewerkers in de groep uitwisselbare functies wordt opgedeeld in leeftijdsgroepen, en dat binnen die groepen de medewerker met het kortste dienstverband als eerste in aanmerking komt voor ontslag. Geschiktheid speelt in dit proces geen enkele rol (althans voor zover er geen afwijkende regels bij CAO zijn afgesproken en er geen bij CAO ingestelde ontslagcommissie is of er niet gebruik gemaakt wordt de mogelijkheid om 10% van het met ontslag bedreigde personeel uit te zonderen).

In de praktijk zien wij nogal wat sociale plannen waarin het begrip sleutelfunctie gewoon nog staat, inclusief een procedure om op basis van geschiktheid tot plaatsing te komen. Het vorenstaande maakt duidelijk dat als de betreffende functie in de nieuwe organisatie uitwisselbaar is met een functie uit oude organisatie voor selectie op basis van geschiktheid eigenlijk geen plaats is.

Wat onder een uitwisselbare functie wordt verstaan is opgenomen in artikel 13 van de Ontslagregeling. Een functie is uitwisselbaar met een andere functie indien a] de functies vergelijkbaar zijn voor zover het betreft de inhoud van de functie, voor de functie vereiste kennis, vaardigheden en competenties en de tijdelijke of structurele aard van de functie en b] het niveau van de functie en de bij de functie behorende beloning gelijkwaardig zijn.

In de praktijk zullen de sleutelfuncties aan de hand van deze criteria vaak gekwalificeerd kunnen worden als nieuwe functies, met als gevolg dat de werkgever een behoorlijke vrijheid heeft om op basis van geschiktheid te selecteren, met deze kanttekening dat deze vrijheid ook weer beperkt wordt als in een functie vervalt, maar significante delen terugkomen in de nieuwe functie. Is er geen sprake van een nieuwe functie, of komen inderdaad significante delen terug in de nieuwe functie, dan kan werkgever ertegenaan lopen dat een medewerker die na selectie buiten de boot valt zich met succes bij UWV of Kantonrechter tegen de opzegging of ontbinding van de arbeidsovereenkomst verzet. Zeker als dat gebeurt na een doorlopen langdurig Van werk naar werktraject, kan dat zuur zijn (alhoewel het ook een interessante vraag is wat in die situatie de betekenis is van het aanvaarden van zo’n traject met alle faciliteiten).

Slotsom is dat overheidsorganisaties bij een reorganisatie best kunnen werken met sleutelfuncties, maar zich bewust dienen te zijn van de regels zoals UWV of ontslagcommissie die zullen toepassen. In het geval een sleutelfunctie in de nieuwe organisatie tevens uitwisselbaar is met een functie uit de oude organisatie zal in de situatie dat die functie in mindere getallen terugkomt, het afspiegelingsbeginsel toegepast moeten worden.

Martijn Steuten