Structurele oplossing voor de wachttijden bij de WIA-beoordeling? Nog even wachten a.u.b.

Al geruime tijd kampt het UWV met (flinke) achterstanden bij de WIA-beoordelingen. De achterstanden zijn ontstaan doordat er een toenemend aantal WIA-aanvragen is en het UWV te weinig capaciteit (verzekeringsartsen) heeft om de benodigde beoordelingen voor de WIA uit te voeren. Dit met lange wachttijden tot gevolg.

OCTAS

Omdat niet alleen de wachttijden bij de WIA-beoordeling een probleem zijn, maar het stelsel dat van toepassing is bij arbeidsongeschiktheid ook zeer complex is, is eind 2022 door de toenmalig minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de OCTAS-commissie opgericht. De commissie kreeg als opdracht om een probleemanalyse te maken van het huidige stelsel. De tweede opdracht die de commissie kreeg was om met oplossingsrichtingen te komen voor de fundamentele en structurele knelpunten in het huidige arbeidsongeschiktheidsstelsel.

Op 29 februari 2024 heeft de commissie OCTAS haar rapport uitgebracht. In het rapport worden de volgende drie opties voorgesteld om het stelsel te verbeteren:

1. Verbeteren van het huidige stelsel, waarbij het stelsel simpeler moet.
2. Nieuw stelsel, waarbij de nadruk ligt op wat mensen nog wel kunnen.
3. Een basisuitkering, waarin alle werkenden gelijk zijn.

Het nieuwe kabinet heeft in het regeerprogramma opgenomen dat het aan de slag gaat met het rapport van de OCTAS en heeft ingezet op verbetering en vereenvoudiging van de WIA, waarbij het concrete voorstellen zal doen die geïnspireerd zijn op de aanbevelingen uit het rapport. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft aangekondigd dat de Tweede Kamer op korte termijn een wetsvoorstel kan verwachten. Deze ontwikkeling kan voorlopig worden afgewacht.

Nu een structurele aanpassing van het stelsel nog enige tijd op zich zal laten wachten zijn er in de tussentijd diverse andere maatregelen genomen om de wachttijden bij de WIA-beoordeling  terug te dringen. Ik zal hierna de twee meest in het oog springende maatregelen kort uitlichten. 

Tijdelijke maatregel ‘praktisch beoordelen’

Sinds 1 juli 2024 is de tijdelijke maatregel WIA-beoordelingen van toepassing. Deze maatregel houdt in dat er vanaf 1 juli 2024 alleen nog een ‘praktische beoordeling’ plaatsvindt. Deze nieuwe werkwijze geldt voor een WIA-claimbeoordeling, een WIA-herbeoordeling, de beoordeling van herleving van een beëindigd WIA-recht en de beoordeling van het later ontstaan van een WIA-recht. De theoretische beoordeling (een schatting wat de werknemer in theorie nog zou kunnen verdienen) wordt in de hiervoor genoemde situaties niet meer uitgevoerd. Dat houdt in dat er vanaf 1 juli 2024 alleen nog gekeken wordt naar wat mensen feitelijk verdienen. Op basis van de feitelijke verdiensten wordt vervolgens een beoordeling gemaakt van de mate van arbeidsongeschiktheid. De verwachting is dat door de invoering van deze maatregel er jaarlijks zo’n 2.000 tot 3.000 extra WIA-claimbeoordelingen kunnen worden uitgevoerd.

Deze maatregel is op 1 juli 2024 ingegaan en loopt voor drie jaar.

Vereenvoudigde WIA-beoordeling voor arbeidsongeschikte 60-plussers

Een maatregel die al eerder werd ingevoerd is de vereenvoudigde WIA-beoordeling voor arbeidsongeschikte 60-plussers.

Met deze maatregel komen werknemers die tussen 1 oktober 2022 en 1 januari 2025 de grens van twee jaar ziekte hebben bereikt en 60 jaar of ouder zijn in aanmerking voor een vereenvoudigde WIA-beoordeling. Dat houdt in dat – als de werkgever en werknemer instemmen met de vereenvoudigde WIA-beoordeling – deze aanvragen alleen beoordeeld worden door een arbeidsdeskundige en niet door een verzekeringsarts. Deze groep komt voor een volledige arbeidsongeschiktheidsuitkering (WGA-uitkering 80-100%) in aanmerking, tenzij de werknemer nog werkt en minder dan 35% inkomensverlies heeft.

Vereenvoudigde WIA-beoordeling sinds 1 januari 2025 gestopt

Hoewel de vereenvoudigde WIA-beoordeling voor 60-plussers er toe heeft bijgedragen dat het UWV meer aanvragen heeft kunnen afhandelen en mensen sneller duidelijkheid hebben over de WIA-uitkering is door de minister besloten om de maatregel per 1 januari 2025 niet te verlengen.

De minister heeft zijn besluit om de maatregel niet te verlengen in zijn brief aan de Tweede Kamer toegelicht. Reden hiervoor is dat de regeling geen oplossing is die een structurele bijdrage kan bieden aan de mismatch tussen vraag en aanbod van het aantal WIA-aanvragen en de beschikbare capaciteit van UWV.  Een verlenging van de 60-plusregeling draagt onvoldoende  bij aan het verhogen van het aantal beoordelingen dat het UWV kan doen in 2025. Ook met verlenging van de regeling is het aantal aanvragen dat het UWV kan beoordelen lager dan het aantal WIA-aanvragen dat in 2025 wordt verwacht. Bovendien zijn de kosten van het verlengen van de maatregel met een jaar hoog, zo’n 130 miljoen euro. Dit heeft de minister dus doen besluiten om de maatregel niet te verlengen en enkel nog in te zetten op structurele maatregelen. Daarmee komt er per 1 januari 2025 een einde aan de vereenvoudigde WIA-beoordeling voor 60-plussers.

Verwachting wachttijden 2025

Door het niet verlengen van de tijdelijke maatregel voor 60-plussers is de verwachting dat in 2025 de wachttijden voor de WIA-beoordeling verder zullen oplopen, nu de prognose is dat het UWV in 2025 meer WIA-aanvragen ontvangt dan dat het kan beoordelen.

Duidelijk is in ieder geval dat er op korte termijn geen pasklare oplossing voor handen is waarmee de wachttijden bij het UWV als sneeuw voor de zon zullen verdwijnen. Voor nu is het dan ook afwachten op het wetsvoorstel van de minister, waarmee duidelijk zal worden hoe het kabinet de problematiek rondom het complexe arbeidsongeschiktheidsstelsel wil gaan aanpakken.

Mocht u naar aanleiding van dit artikel vragen hebben, neemt u dan gerust contact op met mij of met uw vaste contactpersoon.

Suzan Thomassen