Tijdelijke urenuitbreidingen in het onderwijs en de ketenregeling

Inleiding

Binnen het onderwijs is de krapte van de arbeidsmarkt voelbaar. Wat verder eigen is aan de sector onderwijs, is dat er veel deeltijdbanen zijn. Er zijn verschillende manieren om met het tekort aan leraren om te gaan. Een gemiste kans is de mogelijkheid om gaten in de bezetting intern op te vullen. Eerder dit jaar is er een aanpak urenuitbreiding ontwikkeld die binnen het gehele primaire onderwijs ingezet kan worden om de arbeidsmarkttekorten terug te dingen.

Tijdelijke urenuitbreiding en ketenregeling

In het onderwijs wordt al met regelmaat gebruik gemaakt van een tijdelijke urenuitbreiding. Dit houdt in dat een medewerker bovenop de vaste uren uit de arbeidsovereenkomst tijdelijk extra uren gaat werken. Uit de voornoemde aanpak blijkt dat er zeker kansen zijn om de personeelstekorten in het onderwijs verder terug te dringen met urenuitbreidingen. De vraag die hierbij opkomt, is of voor tijdelijke urenuitbreidingen ook de zogeheten ketenregeling geldt.

De ketenregeling als bedoeld in artikel 7:668a BW begrenst de elkaar opvolgende tijdelijke arbeidsovereenkomsten in duur en in omvang. Na verloop van tijd of na een x aantal tijdelijke arbeidsovereenkomsten ontstaat automatisch een vast dienstverband. De verschillende cao’s in het onderwijs kennen afwijkende of aanvullende regels op de hoofdregel van artikel 7:688a BW (de ‘3x3x6’-regel: de werkgever mag maximaal drie tijdelijke contracten aanbieden in de periode van drie jaar, met tussenpozen van maximaal 6 maanden).

In de wet is over urenuitbreidingen niets geregeld. In de meeste onderwijscao’s ook niet, behalve in de Cao mbo. In de Cao mbo is bepaald dat voor tijdelijke uitbreidingen van de betrekkingsomvang eveneens de wettelijke ketenregeling geldt. Dat zou betekenen dat in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en hbo en universiteiten in beginsel onbeperkt tijdelijke urenuitbreidingen kunnen worden gegeven zonder dat die urenuitbreidingen vast worden (zie bijv. artikel 6.1 lid 4 van de Cao PO en Cao VO).

Wisselende rechtspraak

In de rechtspraak wordt echter al vele jaren verschillend geoordeeld over de vraag of tijdelijke urenuitbreidingen vast kunnen worden. Rechtspraak over dit vraagstuk is schaars en beperkt tot uitspraken van kantonrechters. Uitspraken van hogere rechters zijn mij niet bekend. Tot nu toe is het merendeel van de kantonrechters van oordeel dat de ketenregeling niet van toepassing is op tijdelijke urenuitbreidingen. De urenuitbreiding wordt door hen gezien als een uitbreiding van de urenomvang van de bestaande arbeidsovereenkomst. Wel merken enkele kantonrechters op dat op enig moment het goed werkgeverschap zich kan verzetten tegen het blijven aanbieden van urenuitbreidingen. Dat zou naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar kunnen worden.

Toch zijn er ook kantonrechters die anders oordelen. Volgens hen kwalificeren elkaar opvolgende uitbreidingen van uren als afzonderlijke arbeidsovereenkomsten waarop de ketenregeling van toepassing is. Zij hebben oog voor de beschermingsgedachte van de ketenregeling en menen dat de werknemer op enig moment zekerheid over uren en inkomen moet krijgen. Die zekerheid kan in gedrang komen door steeds tijdelijk afspraken te maken met tijdelijke urenuitbreidingen.

Vormgeven van tijdelijke urenuitbreidingen

Wanneer risicomijdend gedrag voorop staat, is het raadzaam om ook bij urenuitbreidingen de ketenregeling ex artikel 7:668a BW of Cao te volgen. Bij de 3x3x6-regel zou dat inhouden dat de medewerker geen vierde tijdelijke urenuitbreiding wordt aangeboden en/of de periode van drie jaren niet wordt overschreden. Als dan toch gekozen wordt voor een extra urenuitbreiding, doen werkgevers er verstandig aan om hierover afspraken vast te leggen in een – door werkgever en medewerker te ondertekenen – addendum op (of aanhangsel bij) de bestaande arbeidsovereenkomst. Het verdient hierbij de voorkeur om vast te leggen:

• dat het gaat om een tijdelijke aanpassing van de uren op de bestaande arbeidsovereenkomst;
• hoe groot de urenuitbreiding is;
• wanneer de urenuitbreiding begint en eindigt;
• de reden van de tijdelijke urenuitbreiding: bijvoorbeeld vervanging wegens ziekte, tijdelijk extra taken, tijdelijk project, etc. (‘piek en ziek’);
• dat de tijdelijke wijziging afspraken betreffen over de arbeidsvoorwaarden en niet de duur van de arbeidsovereenkomst.

Het is daarnaast niet aan te raden om urenuitbreidingen te geven die niet in verhouding staan met de betrekkingsomvang. Goed werkgeverschap is niet dat een medewerker in dienst wordt genomen op basis van vast contract met een geringe urenomvang en daarnaast steeds tijdelijke afspraken worden gemaakt met een verhoudingsgewijs omvangrijke urenuitbreiding, zonder dat dit ooit zal leiden tot een vast contract mét die extra uren. Ook is het niet verstandig om eindeloos tijdelijke urenuitbreidingen aan te bieden. Verder bestaat het risico dat wanneer de urenuitbreiding ziet op wezenlijk andere werkzaamheden er geen sprake is van een wijziging van de hoofdarbeidsovereenkomst maar een nieuwe arbeidsovereenkomst. In de literatuur wordt als voorbeeld genoemd de kok van een hotel die daarnaast de werkzaamheden van een zieke receptionist opvangt. In deze situatie wordt aangenomen dat er geen sprake is van een wijziging van de arbeidsovereenkomst, maar van een nieuwe zelfstandige arbeidsovereenkomst.

Risico’s

Tot slot, waarom is het vorenstaande allemaal van belang?

• Indien de urenuitbreidingen kwalificeren als afzonderlijke arbeidsovereenkomst, kan een vast dienstverband ontstaan mét die extra uren;
• Wanneer de urenuitbreiding wordt gezien als een arbeidsovereenkomst, dan leidt het einde daarvan tot het recht op een transitievergoeding;
• Het einde van de urenuitbreiding zou toegang kunnen geven tot een uitkering ingevolge de sociale zekerheid.

Meer weten of behoefte aan bijstand? Neem gerust contact met ons op.

Sjoerd Richters