De gekozen burgemeester

Vlak voor de inwerkingtreding van de wet die bepaalt dat vanaf de datum van die inwerkingtreding geen nieuwe weigerambtenaren (ambtenaren van de burgerlijke stand die weigeren huwelijken tussen personen van hetzelfde geslacht te voltrekken) mogen worden benoemd, heeft een Zeeuwse gemeente er nog drie aangesteld.

Die wet is een zogenaamde initiatiefwet, dat wil zeggen een wet die niet uit de schoot der regering afkomstig is, maar die voortkomt uit een wetsvoorstel van Kamerleden.

De benoeming op de valreep heeft tot enige commotie geleid, en tot Kamervragen van een van de twee Kamerleden die het voorstel van de betreffende wet heeft ingediend. Dat Kamerlid is erg boos op het betreffende gemeentebestuur en wil dat de Minister van BZK hier iets aan doet.

Dat het Kamerlid boos is op het gemeentebestuur begrijp ik niet zo goed, want het is zijn eigen wet. Hij had best een wet kunnen maken die ertoe verplichtte om van alle trouwambtenaren te verlangen dat zij homohuwelijken sloten en de trouwambtenaren die dat weigerden te ontslaan. Volgens het Europese Hof voor de Rechten van de Mens is zo’n wet alleszins toelaatbaar. Toch heeft hij dat niet gedaan. Hij had ook een wet kunnen maken die bepaalde dat alle weigerambtenaren die na de datum van indiening van het wetsvoorstel nog werden benoemd na inwerkingtreding van de wet dienden te worden ontslagen. Dat heeft hij evenmin gedaan.

Hij heeft een wet gemaakt die het verbiedt om na 1 november 2014 nog weigerambtenaren aan te stellen, en die het aan de gemeenten waar voor 1 november 2014 al weigerambtenaren zijn aangesteld overlaat om te bepalen of zij die ambtenaren ontslaan of niet. Dat is een constructie waar niet iedereen voor gekozen zou hebben, maar het Kamerlid heeft ervoor gekozen, en hij heeft een grote meerderheid van de wetgevende macht weten te overtuigen van de juistheid van die keuze.

Dus heeft hij gekozen voor een constructie die het gemeentebesturen mogelijk maakte om vlak voor de invoering van die wet nog weigerambtenaren te benoemen en ze na de invoering niet te ontslaan. Als een gemeentebestuur dat vervolgens doet moet hij boos zijn op zichzelf, lijkt mij.

De minister heeft hem dan ook terecht geantwoord dat hij aan de benoeming niets kon afdoen, omdat die niet in strijd was met de wet. De minister voegde er aan toe dat het gemeentebestuur met zijn gedrag wel een lange neus naar de wetgever had getrokken. Hij meldde dat hij de burgemeester hierop had aangesproken, maar dat die niet bij de benoeming betrokken was geweest, aangezien zij pas sinds 15 november 2014 in functie was.

Dat laatste feitje gaf mij de ingeving voor deze column. Het gedrag van het gemeentebestuur lijkt inderdaad verdacht veel op het uitsliepen van de wetgever. Dat kan een gemeentebestuur beter niet doen. Op den duur holt dergelijk gedrag, of het nu om weigerambtenaren gaat , of om het bieden van opvang aan personen waaraan volgens de wetgever geen opvang mag worden verstrekt, of om het bedenken van ingewikkelde fiscale constructies om belasting te ontwijken, het respect voor de wetgevende macht bij de bevolking uit, en dat is uiteindelijk fnuikend voor de rechtstaat.

Het gemeentebestuur heeft zijn besluit kennelijk genomen in een burgemeesterloos tijdperk, en dat is veelzeggend. De burgemeester is binnen zijn college bij uitstek de man of vrouw die erop moet wijzen dat een gemeente onderdeel uitmaakt van een groter geheel, dat de belangen van dat grotere geheel zich wel eens kunnen verzetten tegen een bepaalde wens van zijn college, en dat sommige besluiten maar beter niet genomen kunnen worden. Het ontbreken van iemand die die rol vervulde heeft het het gemeentebestuur vermoedelijk gemakkelijker gemaakt om tot zijn besluit te komen.

Ik acht het essentieel voor het goed besturen van een gemeente dat er iemand is die die rol vervult, en ik denk dat die rol alleen maar goed kan worden vervuld door een man of vrouw die boven de partijen en buiten plaatselijke conflicten staat. Ik heb de gekozen burgemeester dan ook altijd een slecht idee gevonden.

Pieter Joost Schaap.