Wijziging van de Awb – wat betekent dit voor het MBO?

De wijziging van de Awb betreft de Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv) (Stb. 2023/183). De wijziging heeft tot doel om het digitaal kunnen communiceren met de overheid te bevorderen. Het gaat om de wijziging van afdeling 2.3 van de Awb. De verwachte inwerkingtreding is 1 juli 2024.

Aanpassing Web

De wijziging in de Awb leidt tevens tot een aanpassing van de Wet educatie en beroepsonderwijs (Web). Na artikel 1.3.9 dat over een meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling gaat, wordt een nieuw artikel ingevoegd. Dit artikel zal als volgt luiden:
“Artikel 1.3.10. Verzending berichten aan bevoegd gezag
Artikel 2:13, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht is niet van toepassing in het verkeer tussen ouders, studenten, vavo-studenten of deelnemers en het bevoegd gezag.”

Artikel 2:13, lid 1 Awb (nieuw) bepaalt, samengevat, dat een bericht dat deel uitmaakt van een procedure over een besluit of een klacht elektronisch aan het bestuursorgaan kan worden gezonden.

In dit artikel komt het recht van de burger tot uitdrukking om officiële berichten op elektronische wijze met een bestuursorgaan te kunnen delen. Het toekomstige artikel 1.3.10 Web bepaalt echter dat dit in het verkeer van studenten/ouders in het MBO over besluiten, klachten en beroepen nu juist niet kan. Dit betekent met zoveel woorden dat een bezwaar tegen een besluit van de onderwijsinstelling niet elektronisch kan worden verzonden aan de toegankelijke faciliteit (artikel 7.5.1 Web).

Rechtsbescherming student laagdrempeliger

Per 1 augustus 2023 is de rechtsbescherming van studenten in het MBO verbeterd en laagdrempeliger geworden door de Awb van toepassing te verklaren. In de voorbereidingen naar deze verandering heeft de MBO-sector veel energie gestoken in een snelle en directe toegang tot de zogenoemde toegankelijke faciliteit. Deze faciliteit moet de ingekomen bezwaren en beroepen doorzenden aan, hetzij de Geschillenadviescommissie (Gac), hetzij de Commissie van Beroep voor de Examens (COBEX). Omdat de termijnen voor de behandeling van bezwaren, respectievelijk beroepen, kort zijn, is bij de inrichting van het proces het belang benadrukt van goede bereikbaarheid en korte reactietermijnen. Dit betreffen eisen die bij uitstek met behulp van elektronische middelen kunnen worden gerealiseerd. Dat artikel 2:13, lid 1 Awb (nieuw) niet van toepassing zal zijn in juist die eerste fase van de rechtsbescherming, leidt dan ook niet tot een verbetering maar tot een verarming.

De Memorie van Toelichting

Er lijken vooral pragmatische gronden aan de basis te liggen van de beslissing om het eerste lid van artikel 2:13 Awb (nieuw) buiten toepassing te laten. Volgens de Memorie van Toelichting (MvT) (TK 2018-2019, 35 261, nr. 3) zou een voorgeschreven standaardisatie, die het gevolg is van artikel 2:13, lid 1 Awb (nieuw), namelijk tot ongewenst onderscheid leiden tussen openbare en bijzondere onderwijsinstellingen. Het bevoegd gezag van een openbare onderwijsinstelling is immers bestuursorgaan en dat van een bijzondere onderwijsinstelling niet.

Waar de MvT hier aan voorbij gaat is dat binnen de sector MBO alle onderwijsinstellingen een bijzonder karakter hebben. Dat vermeende onderscheid doet zich dan ook niet voor. Verder lijkt ook het tijdpad van de Awb-wijziging ingehaald te zijn door de verandering van de Web (TK 2020-2021, 35 625, nr. 3), waarin de Awb van toepassing wordt verklaard op de rechtsbescherming van de student. Het bevoegd gezag van bijzondere MBO-instellingen dient in sommige gevallen al als bestuursorgaan te worden aangemerkt.

Als derde punt zij vermeld dat het in de toekomst denkbaar wordt geacht, aldus de MvT bij de wijziging van de Awb, dat zowel het openbaar als het bijzonder onderwijs bij artikel 2:13, lid 1 Awb kunnen aanhaken. De relevante passage van de Mvt wordt als volgt afgesloten: “Daarom zijn de genoemde artikelen zo vormgegeven dat de verschillende onderwijssectoren voor zover dat nodig is gefaseerd kunnen overstappen.”

1 juli 2024

Deze datum ligt nog relatief ver weg en biedt de mogelijkheid om in de komende periode te zorgen voor het optimaliseren van de wijze waarop de toegankelijk faciliteit benaderd kan worden. Dit kan sector breed worden aangepakt. Eveneens kan vanuit de sector invloed worden uitgeoefend op de wetgever teneinde de overstap naar artikel 2:13, lid 1 Awb (nieuw) spoedig in de Web te kunnen realiseren.

Wat als aandachtspunt resteert, zijn diegenen van de studenten/ouders die geen of slechts beperkt beschikking hebben over elektronische middelen. De wijziging van de Awb creëert in artikel 2:1, lid 1 (nieuw) een zorgplicht. Een bestuursorgaan moet zorgen voor een passende ondersteuning bij het verkeer met dat bestuursorgaan. Lees voor ‘bestuursorgaan’ ‘bevoegd gezag van de onderwijsinstelling’ en dit betekent dat van de onderwijsinstelling kan worden verlangd hulp te bieden bij het op juiste wijze verzenden van bezwaren of beroepen.

Voor vragen over de rechtsbescherming van de student en de toepassing van de Awb in de praktijk, kunt u natuurlijk contact met ons opnemen (helpdesk MBO rechtsbescherming).

Door middel van onze nieuwsbrief houden we u op de hoogte.

Paula Berends-Schellens