Jan Derksen

Op mijn werk vertel ik jonge collegae graag over mijn jeugd. Het liefst over mijn vroege jeugd, van voor de welvaartsexplosie van 1966. De kolenkit. De ijsbloemen op het raam van de slaapkamer van ons, de drie jongens (de meisjes hadden een andere slaapkamer). De macaroni met ham en kaas. De ranja op verjaardagen (en dan ook alleen op verjaardagen). De boterham met tevredenheid. De zachte pakjes, zoals mijn broers en ik ze hatend noemden. Dat waren pakjes die je met Sinterklaas kreeg waaraan je al kon voelen dat er iets in zat wat je zonder het kinderfeest ook gekregen zou hebben, zoals onderbroeken of sokken.

Dat ik niet eens elke dag vlees te eten kreeg vertel ik maar niet meer, want dan beginnen mijn jonge collegae enthousiast te praten over wekelijkse voedselpakketten waar ze allemaal op geabonneerd lijken te zijn, waar steeds van die verrassend lekkere vegetarische maaltijden met allemaal buitenlandse ingrediënten bij zitten. Brr. Maar ik mag nog graag vertellen dat er niets werd weggegooid, en dat mijn broer Klaas en ik af en toe met een grote tas met tot op de draad versleten kleren (voor jongenskleren betekende dat dat ze eerst door Bertus, dan door mij en dan door Klaas waren afgedragen, en zo vol gaten zaten dat er zelfs door mijn handige moeder niets bruikbaars meer van te maken viel) helemaal naar de Mariënburgstraat moesten lopen, naar de voddenboer, die de zak dan woog en iets als een dubbeltje betaalde, wat het huishoudgeld toch weer wat aanvulde.

De moraal van mijn verhaal is steevast dat mijn generatie nog een harde, sobere jeugd heeft gehad, en dat we daardoor betere mensen zijn geworden dan de jongeren van nu.

Ik weet wel dat dit een zwakheid van me is, dat het niet helemaal eerlijk van me is en dat ik mijn jonge collegae hopeloos verveel. Maar het vertellen over vroeger is nu eenmaal een van de vele geneugten die het ouder worden biedt, en ik geef er graag aan toe.

En ik blijk niet de enige te zijn die dat doet. Zo is er een psychiater die Jan Derksen heet. Hij was kort geleden in het nieuws. Hij gaf commentaar op het hoge aantal jongeren dat arbeidsongeschikt is wegens psychische kwalen. Een van de voornaamste oorzaken daarvan was volgens hem dat ouders de laatste decennia hun kinderen als kleine prinsjes en prinsesjes behandelen. Ze brengen ze met de auto naar school of de voetbalclub. Toe maar. Ze prijzen ze de hele dag. Welja. En daardoor, aldus Jan Derksen, kunnen die kinderen als jongvolwassenen totaal niet omgaan met afwijzingen en tegenslag, want dat zijn ze niet gewend. En als ze dan een keer een slecht functioneringsgesprek krijgen, dan worden ze ziek.

Zou het? Ik vind het leuk om zulke stellingen voor de aardigheid te poneren, maar ik neem ze zelf echt niet serieus. Ik vind het zelfs een beetje kwalijk om zulke dingen over arbeidsongeschikte jongeren te zeggen. Volgens mij moet de jeugd een stuk harder werken dan vroeger. Ik heb de indruk dat er meer huiswerk gegeven wordt. Ze hebben nu allemaal kleedgeld en een eigen mobiele telefoon, maar de meesten moeten die in elk geval deels bekostigen uit een bijbaantje. Als ze gaan studeren moeten ze veel harder werken dan studenten dat in mijn tijd moesten, en krijgen ze zo weinig geld dat ze ook dan een baan erbij moeten hebben. Als ze al een baan krijgen is dat meestal een tijdelijke.

En dan nog iets: tot in de jaren negentig werd er in elk geval bij de overheid bijna nooit een slechte beoordeling gegeven. Als iemand er al eens een kreeg, was hij daar vrijwel altijd maanden ziek van, en de bedrijfsarts was dan vol begrip voor het feit dat iemand die zoveel leed was aangedaan niet kon werken. Dat zie ik nu echt niet meer.

Als jongeren vaker op psychische gronden arbeidsongeschikt zijn, komt dat misschien wel doordat we te veel van ze vergen, en niet doordat we ze te veel verwennen. Maar vertel dit niet aan mijn jonge collegae. Beroof me niet van een van mijn weinige hobby’s.

Pieter Joost Schaap