Mag iedere ziekenhuismedewerker het patiëntendossier van Barbie inzien?

Mijn collega Jacobien Frederix-Gianotten heeft eerder in een artikel de vraag besproken of inzage in een elektronisch patiëntendossier (EPD) reden is voor een ontslag op staande voet. Het EPD blijkt een aantrekkende werking te hebben. De zeer recente discussie rondom het inzien van het patiëntendossier van een Nederlandse realityster toont dit nog maar eens aan. Ook in een recente uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam stond de vraag centraal of een medewerker op staande voet ontslagen mocht worden na het inzien van een EPD. Het Hof oordeelde dat dit mocht.

De casus

De medewerkster in kwestie werkte sinds 2001 als secretaresse in het ziekenhuis. Dit ziekenhuis maakt gebruik van het EPD. Hierin staan vertrouwelijke persoons-, medische en andere gegevens van patiënten. Het ziekenhuis heeft een interne gedragscode voor onder meer het gebruik van het EPD. Hierin is duidelijk opgenomen dat het onterecht inzien van patiëntengegevens leidt tot arbeidsrechtelijke maatregelen. In 2013 gaat het mis. De medewerkster kan de verleiding kennelijk niet weerstaan en bekijkt een EPD. Hiervoor krijgt zij een waarschuwing. Ook wordt de medewerkster voorgehouden dat bij herhaald misbruik zwaardere arbeidsrechtelijke maatregelen volgen. In 2017 gaat opnieuw mis. De medewerkster bekijkt meermaals het dossier van een patiënt. Omdat er wederom sprake is van een onterechte inzage wordt de medewerkster op staande voet ontslagen. De kantonrechter laat dit ontslag in stand. Het betoog dat er sprake was van een vergissing wordt niet geloofwaardig geacht.

Uitspraak Gerechtshof Amsterdam d.d. 6 februari 2018

Het Hof volgt de kantonrechter en stelt dat de werkneemster bekend was met de gedragscode. Deze gedragscode is volgens het Hof ingebed in de cultuur van het ziekenhuis en wordt regelmatig besproken op de werkvloer. De aangevoerde persoonlijke omstandigheden doen hier niets aan af. Volgens het Hof mag juist van een medewerker met een lange staat van dienst worden verwacht dat zij uiterst zorgvuldig omgaat met de in het EPD opgenomen vertrouwelijke gegevens van patiënten. Hierbij hecht het Hof belang aan de eerder gegeven waarschuwing. De medewerkster gold als gewaarschuwd mens.
Naar het oordeel van het Hof is er dan ook sprake van een dringende reden. Leeftijd, diensttijd en staat van dienst doen hieraan niets af. Het ontslag op staande voet is rechtsgeldig. Omdat het eindigen van de arbeidsovereenkomst het gevolg is van ernstig verwijtbaar handelen of nalaten wordt geen transitievergoeding toegekend.

Mag een ambtenaar een EPD inzien?

De vraag komt op of de hoogste ambtenarenrechter, de Centrale Raad van Beroep, deze vraag hetzelfde zou hebben beantwoord. Ook in de sector zorg zijn immers (nog) ambtenaren werkzaam. De arbeidsrechtelijke consequenties van een gedraging zoals in de besproken uitspraak is echter nog nooit ter toetsing voorgelegd. Toch durf ik te stellen dat de Centrale Raad van Beroep een nog striktere toetsingsmaatstaf hanteert. Al in 2013 oordeelde de Raad dat een ambtenaar te allen tijde een eigen verantwoordelijkheid heeft met betrekking tot het omgaan met vertrouwelijke gegevens. Het betrof een kwestie waarin een ambtenaar werkzaam bij een gemeente niet-functionele raadplegingen in persoonsvertrouwelijke gegevensbestanden had verricht. Een vergelijk met het inzien van een EPD dringt zich op.
De betrokken ambtenaar stelde dat hij van de geldende gedragsregels niet of niet in toereikende mate op de hoogte was gesteld. Dit betoog kon volgens de Raad niet slagen. De Raad verwees naar de door de werkgever ingevoerde gedragscode. Daarin was vastgelegd dat de ambtenaar functioneel diende om te gaan met gevoelige informatie en de privacy van cliënten diende te respecteren. Deze gedragscode was bekend gemaakt op het intranet van de ambtelijke organisatie. Opvallend was dat de Raad nadrukkelijk overwoog dat de betrokken ambtenaar ook los van enige voorlichting door de werkgever had moeten begrijpen dat bij niet-functionele raadplegingen in persoonsvertrouwelijke gegevensbestanden, de grenzen van het toelaatbare worden overschreden. Een strafontslag (ontslag op staande voet in het ambtenarenrecht) bleef in stand.

Wet normalisering rechtspositie ambtenaren

De rechtspositie van een groot aantal ambtenaren gaat veranderen. De naam van deze wet is echter misleidend. De verwachting is dat materiële rechtsposities niet zozeer veranderen. Het is het formele procesrecht dat wijzigt. De meeste ambtenaren gaan vallen onder de werking van het private arbeidsrecht. Zij krijgen in plaats van een eenzijdige aanstelling, een tweezijdige arbeidsovereenkomst. De bestuursrechter is daarmee niet langer bevoegd. Een geschil wordt in de toekomst voorgelegd aan de civiele rechter. Die toetst aan het binnen het civiele recht ontwikkelde toetsingskader. Voor ambtelijke werkgevers in de zorg is een aanbeveling dan ook op zijn plaats.

Zorg voor een actueel intern reglement

Wordt de jurisprudentie bezien dan hecht de civiele rechter bijzonder aan de voorlichting van medewerkers. Regels en de consequentie van het overtreden daarvan moeten duidelijk zijn voor de medewerkers. In een reglement zal dan ook voldoende duidelijk moeten staan dat medewerkers niet onbevoegd medische gegevens mogen bekijken. Ook moet worden aangegeven wat de sancties zijn als dit toch gebeurt. Deze eisen lijken verdergaand dan de algemene waarschuwing die volgende de bestuursrechter voldoende kan zijn.

Hoewel het altijd raadzaam is uw reglementen periodiek te bezien en te bespreken met de medewerkers, is dit voor de werkgevers die nu nog onder het ambtenarenrecht vallen zeer aan te bevelen. Vraagt u zich af of de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) op uw organisatie van toepassing is en welke gevolgen dit met zich brengt, neem dan contact op met een van de advocaten van Capra. Ook wanneer de Wrna niet van toepassing is maar u zich afvraagt of uw reglementen voldoende actueel zijn, kunt u ons natuurlijk bellen of mailen.

En Barbie dan?

En de vraag of het EPD van Barbie door iedere medewerker van het ziekenhuis mocht worden ingezien laat zich dan ook beantwoorden met een duidelijke nee. Want eens een realityster, betekent niet altijd realityster.