Een beetje integer …

Ien Dales. Voor de jeugdige lezers: zij was – onder meer – minister van Binnenlandse Zaken van 1989 tot en met 1994 en is mede verantwoordelijk voor het op de kaart zetten van integriteit binnen de overheid. De uitspraak ‘een beetje integer bestaat niet’ wordt veelal aan haar toegeschreven.

Dat die uitspraak meer dan 20 jaar na dato niets aan actualiteit heeft ingeboet laat het vertrek van nu ex-Kamerlid Mark Verheijen wel zien. De Volkskrant kopte daarover ‘Kleine, dunne feitjes werden Verheijen fataal’. Wat bleek hier aan de hand? Volgens de Permanente Commissie Integriteit van de VVD heeft Verheijen in drie gevallen onjuist gedeclareerd. Van ernstig verwijtbaar handelen was volgens de commissie overigens geen sprake. Drie declaraties – van in totaal misschien een paar honderd euro – zijn dit Kamerlid dus fataal geworden. Geringe kwesties krijgen daarmee een grote symbolische waarde, aldus de commissie. De Vuistregels Integriteit waar Verheijen zich als partijlid aan heeft gecommitteerd, spreken onder meer van dienstbaarheid, onafhankelijkheid en transparantie. ‘U bent transparant over uw declaraties en declareert uitsluitend als de hoogte en de functionaliteit daarvan kunnen worden aangetoond.’ De declaratie van een diner met flessen wijn van € 127,– per fles valt daar ook wat de commissie betreft duidelijk buiten. Die uitgaven zijn voor een overheid niet te verantwoorden. Uiteindelijk is het daarmee – anders dan de Volkskrant stelt – geen ‘klein bier’. Een Kamerlid zit er niet voor zichzelf, maar voor de burgers. Deze burgers mogen en moeten er dan ook op kunnen vertrouwen dat deze volksvertegenwoordiger het vertrouwen waard is. Onjuiste declaraties zijn daarmee een schoolvoorbeeld van niet-integer handelen.

Deze kwestie staat niet op zichzelf. In de afgelopen jaren zijn meer Kamerleden in opspraak geraakt en uiteindelijk afgetreden. Sinds 2008 gebeurde dat al acht maal. Ook Verheijen was dus een gewaarschuwd man …

Ien Dales heeft aandacht gevraagd voor integriteit, maar het citaat waar ik mee begon wordt daarbij denk ik vaak verkeerd begrepen. Zij verklaarde indertijd het volgende: “Een overheid kan niet én een rechtstaat zijn én niet integer. Een niet-integere overheid kan de rechtsorde niet handhaven. De overheid is of wel of niet integer. Een beetje integer bestaat niet”. Dales had het daarbij niet over politici of ambtenaren, maar over de overheid als institutie. Uitgangspunt daarbij moet zijn dat ‘de overheid’ integer moet zijn en dus moet nastreven dat dat ook geldt voor al degenen die de overheid vertegenwoordigen. In dit verband moet ook het citaat “Een beetje integer kan best” van een andere minister van Binnenlandse Zaken worden gezien, te weten Ronald Plasterk. Plasterk gaf daarmee aan dat van mensen moeilijk gezegd kan worden dat ze óf wel óf niet integer zijn. Hij zag daarin vooral een opdracht om integriteit te bevorderen.

Capra is op het gebied van integriteit altijd al actief geweest met workshops en trainingen voor integriteitsbevordering, maar ook met feitenonderzoeken en begeleiding bij ontslag of disciplinaire maatregelen bij integriteitsschendingen. De Risicoanalyse Integriteit Gedeputeerde Staten en dagelijks bestuur waterschappen voor de nieuwe kandidaat-bestuurders is daar een goed voorbeeld van. Een beetje integer komt in de praktijk immers voor; een goede reden om daar wat aan te doen.

Mark Verheijen heeft dat nu op harde wijze geleerd, met alle publicitaire schade van dien. Ook hier is voorkomen dus beter dan genezen!