Is onrechtmatige inzage in EPD reden voor ontslag op staande voet?

Binnen zorginstellingen zijn ontzettend veel zeer privacygevoelige gegevens voorhanden. Voor de patiënten is het natuurlijk erg belangrijk dat zij erop kunnen vertrouwen dat de medewerkers van de zorginstelling uiterst zorgvuldig met deze gegevens omgaan. De praktijk leert echter dat dit niet altijd gebeurt. Voor het derde jaar op rij verscheen er in de zomer een uitspraak over een medewerker in de zorg aan wie ontslag op staande voet is verleend wegens het ten onrechte inzien van medische gegevens. Is er een lijn te ontdekken in deze uitspraken?

2015: ontslag op staande voet houdt stand

In mei 2015 werd een polikliniekassistente van het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) te Amsterdam op staande voet ontslagen wegens het inzien van het medisch dossier van een patiënt. De kwestie was aan het rollen gebracht doordat het OLVG een klacht ontving van een patiënt die erover klaagde dat zijn halfzus, de betreffende polikliniekassistente, zonder gerechtvaardigde grond zijn dossier had ingezien. Het ziekenhuis liet de klacht onderzoeken en daaruit bleek dat de assistente op twee dagen in totaal dertien keer het medisch dossier van haar halfbroer had geraadpleegd.

Als een medewerker van het OLVG een patiënt in het systeem opzoekt, verschijnt er telkens een ‘pop-up’ met de vraag of er een behandel- of administratieve relatie bestaat, welke vraag bevestigend moet worden beantwoord voordat het dossier verder kan worden bekeken. De assistente had deze vraag telkens met ‘ja’ beantwoord, zonder dat er een behandel- of administratieve relatie bestond.

Toen zij hiermee werd geconfronteerd, ontkende zij aanvankelijk het dossier te hebben ingezien. Nadat men haar de onderzoeksresultaten had laten zien, vertelde zij ‘dat dit wel vaker gebeurt wanneer iemand aan haar vraagt te kijken in een dossier’. Zij vertelde ook dat zij wist dat dit eigenlijk niet is toegestaan. Daarop is zij op staande voet ontslagen.

In kort geding stelde de assistente dat haar halfbroer drugsverslaafd is, veel schade in de familie had aangericht, haar herhaaldelijk aan de balie had bedreigd en dat zij hem daarom had gevraagd om over te stappen naar een ander ziekenhuis. Daarom zou zij zijn dossier hebben moeten inzien. De rechter vond dit verweer niet geloofwaardig. Hij geloofde evenmin dat sprake was van een complot. Omdat de assistente zijns inziens onbevoegd medische gegevens had geraadpleegd. en daarover geen openheid van zaken had gegeven, vond de rechter dat zij terecht op staande voet was ontslagen.

2016: ontslag op staande voet houdt geen stand

In juli 2016 moest het Gerechtshof Den Haag oordelen over het ontslag op staande voet van een gespecialiseerd dialyseverpleegkundige die werkzaam was geweest bij het Maasstad Ziekenhuis. In dit geval was de zaak aan het rollen gebracht door een anoniem e-mailbericht. Hierin werd gesteld dat de betreffende medewerker zonder toestemming in het medisch dossier van een patiënt had gekeken, dat hij informatie uit het dossier met derden had gedeeld en dat daardoor bij die derden bekend was geworden dat de betreffende patiënt was overleden aan aids.

Onderzoek wees uit dat de dialyseverpleegkundige twintig keer in het dossier had gekeken, terwijl van een behandelrelatie geen sprake was. Geconfronteerd met deze bevindingen, gaf hij toe oneigenlijke inzage te hebben gehad en de aldus verkregen informatie te hebben gedeeld. Daarop werd hij op staande voet ontslagen.

Volgens de kantonrechter had de verpleegkundige weliswaar een fout gemaakt, maar had die fout, gelet op alle omstandigheden, niet mogen worden bestraft met een ontslag op staande voet. Daarop stelde het ziekenhuis hoger beroep in. Het Hof oordeelde vervolgens allereerst dat de medewerker ernstig verwijtbaar had gehandeld door twintig keer, zonder medeweten en toestemming van de behandelend arts, het elektronisch patiënten dossier (EPD) in te zien. Het Hof toonde zich hierbij niet gevoelig voor het verweer van de verpleegkundige dat hij niet van de (strenge) norm van het ziekenhuis op de hoogte was. Als ervaren BIG geregistreerd verpleegkundige had hij volgens het Hof ook zonder die norm beter moeten weten. Toch hield het ontslag op staande voet geen stand. Omdat de medewerker al twaalf jaar in dienst was, hij zijn werk altijd goed had gedaan, hij gelet op zijn leeftijd (56 jaar) moeilijk een nieuwe baan zou kunnen vinden en het ziekenhuis zijn medewerkers niet had laten weten dat het onbevoegd inzien van een EPD zonder meer ontslag op staande voet tot gevolg zou hebben, vond het Hof die maatregel te zwaar. De arbeidsovereenkomst werd wel ontbonden, waarbij het Hof bepaalde dat de medewerker geen aanspraak kon maken op een transitievergoeding. Het ziekenhuis moest daardoor een aantal maanden achterstallig loon betalen, maar het einde van het dienstverband was een feit.

2017: ontslag op staande voet houdt stand

Op 6 juni 2017 heeft de Rechtbank Noord-Holland, in een vergelijkbare kwestie, de vraag beantwoord of een medewerker die op staande voet door het Algemeen Ziekenhuis Westfriesgasthuis was ontslagen, aanspraak kon maken op een transitievergoeding en een bijkomende (‘billijke’) vergoeding. Ditmaal betrof het een afdelingssecretaresse oncologie. Een aantal jaren geleden had zij een officiële waarschuwing gehad vanwege het onterecht inzien van patiëntgegevens. Haar was toen ook een training aangeboden die zag op het gebruik van het ziekenhuisinformatiesysteem en de rechten en plichten die hieruit voortvloeien. Toch was de secretaresse na verloop van tijd weer de fout in gegaan.

De rechter stelde vast dat de medewerkster het dossier had geraadpleegd zonder dat sprake was van een behandelrelatie en een noodzaak voor raadpleging, terwijl zij bekend was met het strikte beleid dat het ziekenhuis hanteerde, kort gezegd inhoudende dat het raadplegen en inzien van een EPD in zo’n situatie absoluut verboden is. Omdat zij bovendien al eens gewaarschuwd was, en een specifieke training had gehad, vond de rechter dat de nieuwe overtreding haar zwaar mocht worden aangerekend. Zijns inziens kon het verleende ontslag op staande voet de toets der kritiek doorstaan. Het feit dat de secretaresse haar werk altijd goed had verricht, dat ze al lang in dienst was en dat het ontslag haar zwaar trof, was voor de rechter geen reden om anders te oordelen. Gezien de ernst van de zaak oordeelde de rechter voorts dat de assistente geen aanspraak kon maken op een transitievergoeding en/of een bijkomende ontslagvergoeding.

Bekijk uw reglement

Deze uitspraken zijn misschien aanleiding om uw reglement na te lopen. Staat daarin voldoende duidelijk dat medewerkers niet onbevoegd medische gegevens mogen bekijken en blijkt ook wat de sancties kunnen zijn als zij dat toch doen? We kijken graag samen met of eventuele aanpassingen nodig zijn. U kunt uiteraard ook contact met ons opnemen  als u het vermoeden heeft dat dit binnen uw organisatie speelt en u wilt weten wat u het beste kunt doen.