Nog maar een keer: de ambtelijke status

Nu schijnt er dan weer een initiatiefwet te komen. De kamerleden Van Hijum en Koser-Kaya willen het ambtenarenrecht afschaffen, behalve voor rechters en militairen. Voor alle duidelijkheid: het is voor u geen ramp als u de ambtelijke status verliest. Ik spreek wel eens een oude kennis, die al heel veel jaren bij een waterleidingbedrijf werkt. Hij is – ook al weer een aantal jaren geleden – de ambtelijke status kwijtgeraakt, maar hij gaat daar niet echt onder gebukt, en hij ziet er ook niet echt veel slechter uit (althans, dat ziet hij eigenlijk wel, maar dat is duidelijk het gevolg van het voortschrijdend verval dat ons allen treft, en komt niet door die privatisering; daar gaat je haar niet van uitvallen).

Wat ik me wel altijd afvraag bij dit soort plannen is: wat drijft die mensen toch? Welke gigantische voordelen stellen ze zich voor bij het afschaffen van de ambtelijke status? Het wetsvoorstel noemt er wel een paar, maar daar word je niet echt wijzer van. Neem deze: “er komt een principiële gelijkheid tot stand tussen de overheidswerkgever en de overheidswerknemer, die meer past bij de huidige “tijdgeest””. Nu is het roepen dat iets beter bij de tijdgeest past geen echt argument. Het past vast bij de tijdgeest als ambtenaren voor ze naar een personeelsfeest gaan eerst gaan “indrinken”; de jeugd schijnt dat voorafgaand aan hun uitgaansavondjes massaal te doen. Toch zou ik het niet willen aanbevelen. Maar los daarvan: hoe komen Koser-Kaya en Van Hijum erbij dat het arbeidsrecht uitgaat van een principiële gelijkheid tussen partijen? Als er geen gezagsverhouding is, geen ondergeschiktheid van degene die de arbeid moet verrichten, is er helemaal geen arbeidsovereenkomst, en het arbeidsrecht kan nooit van gelijkheid van partijen uitgaan. De chef: “Van Dam, kun jij dit afhandelen?” Van Dam: “Nee hoor, doe het zelf maar, ik heb er geen zin in”. Die arbeidsovereenkomst duurt niet lang.

Of neem dit voordeel: onderhandelingen in het kader van een “echte CAO” leiden – in potentie – tot stabielere arbeidsverhoudingen. Het staat er echt. Toch is mij nooit opgevallen dat er bij de overheid zoveel meer gestaakt wordt dan in het bedrijfsleven, om maar eens wat te noemen.

En zo gaat dat maar door. De wijzigingen die voortvloeien uit de afschaffing van het ambtenarenrecht, die door de makers van het wetsvoorstel voordelen worden genoemd, zijn helemaal geen voordelen, en vaak zijn ze zelfs geen wijzigingen. Voor een verdere ontwikkeling van de werkgeversrol bij de overheid, zo stelt het voorstel, is het van essentieel belang dat de regie van het te voeren personeelsbeleid – meer dan nu het geval is – bij de organisatie zelf komt te liggen en niet wordt bemoeilijkt door “organisatie overstijgende jurisprudentie”. Gelukkig maar dat het personeelsbeleid van de werkgever in het bedrijfsleven niet wordt bemoeilijkt door organisatie overstijgende jurisprudentie. Ik doe met regelmaat zaken op het gebied van het arbeidsrecht, en zal dat mijn werkgeversklanten in het bedrijfsleven meteen vertellen. Wat zullen ze blij zijn.

Zien onze kamerleden geen nadelen aan de afschaffing van het ambtenarenrecht? Eigenlijk maar één: het kost geld. Naar verwachting “tussen de € 76 en de
245 miljoen”, melden de opstellers. Laten we aannemen dat met het eerste bedrag
€ 76 miljoen bedoeld is. Het staat er niet, maar laten we het aannemen. Dan nog is het een betrekkelijk ruime marge. Die kosten kunnen dan, aldus de opstellers, in tien tot vijftig jaar worden terugverdiend door structurele baten die de privatisering zou opleveren. O wee. Lezer, wijs mij een groot project van de overheid van de laatste decennia aan waarvan de kosten uiteindelijk lager uitpakten dan de hoogste raming. U mag mij er ook een aanwijzen dat zichzelf door structurele baten heeft terugverdiend. Elke goede inzending wordt beloond met een pakje pijptabak van onberispelijke kwaliteit. Dit gaat mij niet veel tabak kosten.

Er is misschien, en dan vooral uit overwegingen van juridische esthetica, best wat te zeggen voor afschaffing van de ambtelijke status (voor bepaalde groepen ambtenaren). Er is ook best wel wat tegen te zeggen. Daar gaat het nu niet om.

Waar het om gaat is dat er geen dringende redenen zijn voor het afschaffen van het ambtenarenrecht. Het biedt voor werkgever en werknemer hier en daar een voordeel ten opzichte van het arbeidsrecht, en hier en daar een nadeel. Voor die voor- en nadelen, voor die verschillen met de positie van de werkgever en werknemer in het arbeidsrecht dus, zijn niet altijd (vaak ook wel) goede redenen aanwezig. Maar het ambtenarenrecht werkt, en het werkt niet slechter dan het arbeidsrecht. Om in de huidige economische situatie honderden miljoenen uit te geven aan een operatie die geen wezenlijk voordeel brengt, anders dan de vage hoop dat de uitgave door “structurele baten” over een aantal decennia zal zijn terugverdiend, lijkt mij niet echt verstandig.